Azərbaycanda prezident seçkiləri (2013)

2013-cü il Azərbaycan Respublikası prezidenti seçkiləri — Azərbaycan Respublikası Prezidenti postuna keçirilən VII rəsmi ümumilli seçkilər. Seçkilər 2013-cü ilin oktyabr ayının 9-da keçirilib. 10 namizəd seçkidə iştirak edib. Seçici fəallığı 72,31 % olub. İlham Əliyev 3-cü dəfə seçkilərin qalibi olub.

← 2008   2018 →
Azərbaycanda prezident seçkiləri (2013)
9 oktyabr 2013
Seçici fəallığı	71,63 %
Namizəd	İlham Əliyev	Cəmil Həsənli	İqbal Ağazadə
Partiya	Yeni Azərbaycan Partiyası	Bitərəf	Azərbaycan Ümid Partiyası
Koalisiya		Demokratik Qüvvələrin Milli Şurası
Səslər	3 126 113 (84.54 %)	204 642 (5.53 %)	88 723 (2.4%)
Nəticə	Yeni Azərbaycan Partiyasının prezidentliyə namizədi partiya sədri İlham Əliyev 5 il müddətinə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçildi.

Seçki qaydaları

Mərkəzi Seçki Komissiyası oktyabrın 9-da keçiriləcək prezident seçkisinin təqvim planını təsdiqləyib. Təqvimə görə, seçkiqabağı təşviqat sentyabrın 16-da başlanacaq və oktyabrın 8-dək davam edəcək. Prezidentliyə namizədlərin qeydiyyatı üçün zəruri sənədlərin təqdim olunması avqustun 20-dən başlanır və sentyabrın 9-da başa çatır. Seçkilərin monitorinqinin aparılması ilə bağlı vətəndaşlardan, namizədin nümayəndələrindən, QHT-lərdən, beynəlxalq müşahidəçilərdən (qanunda nəzərdə tutulmuş qaydada dəvətlə gələn və MSK-da qeydiyyatdan keçən) müraciətlər sentyabrın 29-dək qəbul olunur. Exit-poll-un keçirilməsi ilə bağlı müraciətlər sentyabrın 19-dan qəbul olunur və sentyabrın 29-dək baxılır. ​Təqvim planına görə, MSK oktyabrın 19-dək seçkilərin yekunları haqda protokolları Konstitusiya Məhkəməsinə verir. Konstitusiya Məhkəməsi səsvermədən 14 gün sonra seçkilərin rəsmi yekunlarını elan etməlidir. Seçilmiş prezident 3 gün ərzində and içir və vəzifəsinin icrasına başlayır.

Maliyyələşmə

Bu prezident seçkiləri müstəqil Azərbaycanın tarixində "ən bahalı seçkidir". Belə ki, dövlət büdcəsindən bu prezident seçkisinə təxminən 42,5 milyon manat (42 450 176 manat) vəsait ayrılmışdır. Bu xərclər müxtəlif istiqamətlər üzrə (o cümlədən, əməyin ödənişi üçün 10 339 450 manat, əməkhaqqı üzrə 10 339 450 manat, maşın və avadanlıqlar üçün 1 631 300 manat, digər seçki tədbirləri üçün 9 656 239 manat, həmçinin digər xərclər üçün) olub^[1].

Qeydiyyat prosesi

Rəsmən 22 nəfər prezident seçkilərində iştirak etmək üçün rəsmən Mərkəzi Seçki Komissiyasına müraciət edib. Onlardan 21-i namizəd kimi qeydiyyata alınıb, Rüstəm İbrahimbəyovun namizədliyinin təsdiqlənməsindən isə imtina olunub^[2]. Prezident seçkiləri üçün Mərkəzi Seçki Komissiyasına müraciət edib, təsdiq olunan namizədlər daha sonra 40 min imza ilə namizədliklərini qeydə almalı idilər. 14 sentyabr tarixinə qədər qeydə alınmış 21 nəfərdən yalnız 10 nəfər 40 min imzanı toplaya bilmiş və namizədliyi MSK tərəfindən qeydə alınmışdı.^[3]

Namizədlər

Namizədliyi qeydə alınanlar

Namizəd		Partiya	Tərcüməyi halı
İlham Əliyev		Yeni Azərbaycan Partiyası	İlham Əliyev 1961-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. O, ali təhsilini Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunda (MDBƏİ) alıb. 1994–2003-cü illərdə Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin (ARDNŞ) vitse-prezidenti olan İlham Əliyev, 1995 və 2000-ci illərdə baş tutan Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçimlərdə qələbə qazanıb və deputat seçilib. 2003-cü ilin avqust ayında Azərbaycan Respublikasının Baş naziri təyin olunan İlham Əliyev, 2003 və 2008-ci illərdə baş tutan Azərbaycan Respublikası Prezident seçimlərdə qələbə qazanıb. O, 2005-ci ildən Yeni Azərbaycan Partiyasının sədridir.
Fərəc Quliyev		Milli Dirçəliş Hərəkatı Partiyası	Fərəc Quliyev 22 dekabr 1962-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunda Üstüpü kəndində anadan olub. 1986-cı ildə Azərbaycan Tibb Universiteti müalicə işi fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. Əlavə hüquq təhsili almışdır. Sambo üzrə idman ustasıdır. Siyasi fəaliyyəti — 1989–1993-cü illərdə Azərbaycan Xalq Cəhbəsi Ordubad rayon şöbəsinin sədri, 1993-cü ildə isə Azərbaycan Xalq Cəhbəsi İcraiyyə komitəsinin sədri, Prezident Ə. Elçibəyin 1-ci müavini olmuşdur. 1990-cı ildə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin deputatı seçilmiş, Parlamentdə Demokratik Blokun üzvü olmuşdur. Siqnator deputatdır. 1991-ci ildə Parlamentdə qəbul olunmuş "Müstəqillik aktı"nı yazan 3, ona səs verən 43 istiqlalçı deputatdan biridir. Azərbaycanda ilk dəfə Ordubad rayonu ərazisində 5 sərhəd zastavasını rus ordusundan təhvil alıb milliləşdirilməsinə rəhbərlik etmişdir. 1989-cu ildə Sərhəd Hərəkatının ideoloq və təşkilatçılarından biri olmuşdur. Naxçıvanda ən yüksək zirvədə, Ermənistanla sərhəddə, mübahisəli ərazidə yerləşən "Soyuq" adlı Uzaq Şərqə nəzarət edən radiolokasiya sistemi qurulmuş hərbi hissəni 1991-ci il dekabrın 17-də rus-erməni hərbi birliklərindən ələ keçirmişdir. Bu əməliyyata görə prezident Ə. Elçibəy tərəfindən "milli qəhrəman" adına layiq görülsə də, bu addan imtina etmişdir. Ordubadda Azərbaycan milli ordusunun təməli olan özünümüdafiə –könüllü batalyonların yaradılmasına rəhbərlik etmişdir. 1995-ci ildən 2002-ci ilə qədər siyasi məhbus kimi həbsdə olmuşdur. Məhbəsdə 3 kitab və elmi-nəzəri məqalələr yazmışdır. Məhbəsdən çıxdıqdan sonra Anqlosaks-Türk Assambleyasını yaratmış, bu təşkilatın prezidenti seçilmişdir. 2002-ci ildə Hollandiyada Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin idarə heyəti üzvü və sədr müavini seçilmiş, 2003-cü ildən DAK Azərbaycan nümayəndəliyinin rəhbəri olmuşdur. 2005-ci ildə Milli Dirçəliş Hərəkatını (MDH) formalaşdırmış, 07.05.2005-ci il tarixdə 1-ci qurultayda Milli Dirçəliş Hərəkatı Partiyasının sədri seçilmişdir. 2010-cu il seçkilərində dördüncü çağırışda millət vəkili seçilmişdir. Milli Məclisin Təhlükəsizlik, Müdafiə və Korrupsiya ilə mübarizə Komitəsinin üzvüdür.
İqbal Ağazadə		Azərbaycan Ümid Partiyası	İqbal Ağazadə 1968-ci ildə Füzuli rayonunda anadan olub. O, ali təhsilini Bakı Dövlət Universitetində (BDU) və Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetində (KMU) alıb. 2005 və 2010-cu illərdə baş tutan Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçimlərdə qələbə qazanan və deputat seçilən İqbal Ağazadə, 2008-ci ildə baş tutan Azərbaycan Respublikası Prezident seçkilərində səslərin 2.82 faizini (%) toplayıb. O, 2002-ci ildən Ümid Partiyasının sədridir.
Araz Əlizadə		Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyası	Araz Əlizadə 1951-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. O, ali təhsilini Bakı Dövlət Universitetində (BDU) alıb.
Qüdrət Həsənquliyev		Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası
Hafiz Hacıyev		Müasir Müsavat Partiyası
Zahid Oruc		Bitərəf
İlyas İsmayılov		Ədalət Partiyası
Cəmil Həsənli		Milli Şura	Cəmil Həsənli 1952-ci ildə Biləsuvar rayonunda anadan olub. O, ali təhsilini Bakı Dövlət Universitetində alıb.
Sərdar Cəlaloğlu		Azərbaycan Demokrat Partiyası

Namizədliyi qeydə alınmanyanlar

Namizəd	Partiya	Tərcümeyi halı	İmtina səbəbi
Əhməd Orucov	Azadlıq Partiyası	Əhməd Orucov 1959-cu ildə Qazax rayonunda anadan olub. O, ali təhsilini Azərbaycan Dövlət Universitetində (ADU) riyaziyyatçı ixtisası üzrə alıb. Əhməd Orucov 2005-ci ildən Azadlıq Partiyasının sədridir.	Mərkəzi Seçki Komissiyasının (MSK) 12 sentyabr 2013-cü il tarixli 19/113 saylı Qərarı ilə Əhməd Abdul oğlu Orucovun Azərbaycan Respublikası Prezidentinin seçkilərində namizədliyinin qeydə alınmasından imtina edilmişdir. Seçki Məcəlləsinin 181.1-ci maddəsinə əsasən namizədin müdafiəsi üçün 40 000-dən az olmayan sayda etibarlı seçici imzaları toplanılmalı olduğu halda, təqdim edilmiş imza vərəqlərində olan etibarlı imzaların sayı namizədin qeydə alınması üçün qanunda nəzərdə tutulmuş sayda az olmuşdur.
Fuad Əliyev	Azərbaycan Liberal Demokrat Partiyası	Fuad Əliyev 1970-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. O, ali təhsilini Azərbaycan Xarici Dillər Universitetində (AXDU) alıb.	Mərkəzi Seçki Komissiyasının (MSK) 11 sentyabr 2013-cü il tarixli 25/142 saylı Qərarı ilə Fuad Ağası oğlu Əliyevin Azərbaycan Respublikası Prezidentinin seçkilərində namizədliyinin qeydə alınmasından imtina edilmişdir. Seçki Məcəlləsinin 181.1-ci maddəsinə əsasən namizədin müdafiəsi üçün 40 000-dən az olmayan sayda etibarlı seçici imzaları toplanılmalı olduğu halda, təqdim edilmiş imza vərəqlərində olan etibarlı imzaların sayı namizədin qeydə alınması üçün qanunda nəzərdə tutulmuş sayda az olmuşdur.
Əli Əliyev	Vətəndaş və İnkişaf Partiyası		Mərkəzi Seçki Komissiyasının (MSK) 13 sentyabr 2013-cü il tarixli 27/151 saylı Qərarı ilə Əli Nadir oğlu Əliyevin Azərbaycan Respublikası Prezidentinin seçkilərində namizədliyinin qeydə alınmasından imtina edilmişdir. Seçki Məcəlləsinin 181.1-ci maddəsinə əsasən namizədin müdafiəsi üçün 40 000-dən az olmayan sayda etibarlı seçici imzaları toplanılmalı olduğu halda, təqdim edilmiş imza vərəqlərində olan etibarlı imzaların sayı namizədin qeydə alınması üçün qanunda nəzərdə tutulmuş sayda az olmuşdur.
Ərəstun Oruclu	Müstəqil	Ərəstun Oruclu 1963-cü ildə anadan olub.	Ərəstun Məmməd oğlu Oruclu namizədliyini şəxsi təşəbbüsündən irəli gələrək geri götürdü.
İsmayıl Yusifov	Müstəqil	İsmayıl Yusifov 1975-ci ildə anadan olub.	İsmayıl Sədulla oğlu Yusifov namizədliyini şəxsi təşəbbüsündən irəli gələrək geri götürdü.
Elşən Həsənov	Müstəqil	Elşən Həsənov 1961-ci ildə anadan olub.	Elşən Şirzad oğlu Həsənov namizədliyini şəxsi təşəbbüsündən irəli gələrək geri götürdü.
Qüdrət İsaqov	Müstəqil	Qüdrət İsaqov 1950-ci ildə anadan olub.	Qüdrət İsaq oğlu İsaqov namizədliyini şəxsi təşəbbüsündən irəli gələrək geri götürdü.
İlqar Məmmədov	Respublikaçı Alternativ Hərəkatı	İlqar Məmmədov 1970-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. O, ali təhsilini Mixail Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetində (MDU) tarixçi ixtisası üzrə və Mərkəzi Avropa Universitetində (CEU) siyasətçi ixtisası üzrə alıb.	İlqar Eldar oğlu Məmmədov 2013-cü il fevralın 4-də İsmayıllı hadisələri ilə bağlı istintaqa çağırılmış və barəsində həbs-qətimkan tədbiri seçilmişdir. Daha sonra Məhkəmə Cinayət məcəlləsinin 221 və 315.2 maddələri ilə ittiham edilərək 2014-cü ilin martın 17-də 7 il azadlıqdan məhrum edilmə ilə bağlı qərar verilmişdir.
Rauf Quliyev	Müstəqil	Rauf Quliyev 1972-ci ildə anadan olub.	Rauf Zakir oğlu Quliyev namizədliyini şəxsi təşəbbüsündən irəli gələrək geri götürdü.

Sorğular

Ümumi sorğu

Mənbə	Sorğunun tarixi	İsa Qəmbər	İlham Əliyev	Rüstəm İbrahimbəyov	Əli Kərimli	Mehriban Əliyeva	Lalə Şövkət	Eldar Namazov	Çətinlik çəkir
ADAM[4]	25 iyun — 25 iyul 2013	29,0%	26,0%	16,5%	6,5%	5.8%	3.6%	1.6%	8,6%

Namizədlər arasında

Mənbə	Sorğunun tarixi	İlham Əliyev	Cəmil Həsənli	İqbal Ağazadə	Digərləri	Qərarsız
QHTƏA[5]	12 avqust — 12 sentyabr	89.32%	7,94%	0,91%	8,37%	0,62%
OpinionWay[6]	23–29 sentyabr	79.9%	7,8%	0,6%	3,5%	8,2%
CNN Politics[7]	Oktyabr	46%	49%	1%	4%	-
GALLUP World[7]	Oktyabr	23%	60%	4%	12%	7%
Azadlıq Radiosu[8]	Sentyabr — Oktyabr	11,6%	75.5%	1,4%	3,6%	7,9%

Exit-poll

Namizəd	Arthur J. Finkelstein və Associates[9]	RƏY[10]	ELS[11]	OpinionWay[12]	QHT Əməkdaşlıq Alyansı[13]
İqbal Ağazadə	1.6 %	1.4 %	1.88 %	1.7 %	1.88 %
İlham Əliyev	82.7 %	81.4 %	80.8 %	82.8 %	83.89 %
Araz Əlizadə	1.2 %	0.7 %	0.72 %	0.5 %	0.71 %
Hafiz Hacıyev	0.7 %	0.3 %	0.43 %	0.4 %	0.79 %
Cəmil Həsənli	8.8 %	9.1 %	10.55 %	9.3 %	8.2 %
Qüdrət Həsənquliyev	1.9 %	0.3 %	2.81 %	2.9 %	1.3 %
İlyas İsmayılov	0.9 %	0.3 %	0.65 %	0.5 %	0.95 %
Sərdar Məmmədov	0.6 %	0.2 %	0.63 %	0.6 %	0.67 %
Zahid Oruc	0.9 %	0.3 %	0.65 %	0.7 %	0.98 %
Fərəc Quliyev	0.9 %	0.2 %	0.88 %	0.6 %	0.63 %

Nəticələr

Siyasi partiya		Namizəd	Topladığı səs
			Say	%	+/-
	Yeni Azərbaycan Partiyası	İlham Heydər oğlu Əliyev	3 126 113	84.54%	▼2.80
	Demokratik Qüvvələrin Milli Şurası	Cəmil Poladxan oğlu Həsənli	204 642	5.53%	Yeni
	Azərbaycan Ümid Partiyası	İqbal Fehruz oğlu Ağazadə	88 723	2.40%	▼0.42
	Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası	Qüdrət Müzəffər oğlu Həsənquliyev	73 702	1.99%	▼0.25
	Bitərəf	Zahid Məhərrəm oğlu Oruc	53 839	1.46%	Yeni
	Ədalət Partiyası	İlyas Abbas oğlu İsmayılov	39 722	1.07%	—[a]
	Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyası	Araz Məmməd Mübariz oğlu Əlizadə	32 069	0.87%	Yeni
	Milli Dirçəliş Hərəkatı Partiyası	Fərəc İbrahim oğlu Quliyev	31 926	0.86%	Yeni
	Müasir Müsavat Partiyası	Hafiz Ələmdar oğlu Hacıyev	24 461	0.66%	▲0.02
	Azərbaycan Demokrat Partiyası	Sərdar Cəlal oğlu Məmmədov	22 773	0.62%	Yeni
Etibarlı səslərin sayı				3 697 970
Etibarsız səslərin sayı				36 622
Ümumi səslərin sayı				3 734 592
Seçicilərin sayı				5 214 787
Seçici aktivliyi: 71,63%
Mənbə:[14]

MSK sədri Məzahir Pənahovun prezident seçkiləri ilə bağlı saat 15.00-a olan nəticələri açıqlaması, 9 oktyabr 2013

İlkin nəticələr MSK tərəfindən seçki gününün sonunda elan edilmişdir.^[15]

Reaksiyalar

Namizədlərin reaksiyaları

• Seçkilərdə II yeri tutmuş Milli Şuranın namizədi Cəmil Həsənli seçkilərin nəticələrini tanımadığını açıqlayıb.^[16]
• Seçkilərdə VI yeri tutmuş Ədalət Partiyasının namizədi İlyas İsmayılov da seçkini tanımadığını bildirib.^[17]

Beynəlxalq reaksiyalar

Ölkələr

• Türkiyə Prezidenti Abdullah Gül:
  • Oktyabrın 9-u saat 23.40-da Türkiyə Prezidenti Abdullah Gül seçkilərdə qalib gələn İlham Əliyevə telefonla zəng etmişdir. Abdullah Gül prezident seçkilərində böyük qələbə qazanması münasibətilə İlham Əliyevi təbrik etmiş, Azərbaycan xalqının rifahı və əmin-amanlığı naminə prezidentlik fəaliyyətində ona uğurlar arzulamışdır.
• Ukrayna Prezidenti Viktor Yanukoviç:
  • Oktyabrın 9-u saat 23.45-də Ukrayna Prezidenti Viktor Yanukoviç seçkilərdə qalib gələn İlham Əliyevə telefonla zəng etmişdir. Viktor Yanukoviç İlham Əliyevi prezident seçkilərində inamlı qələbə münasibətilə təbrik etmiş, Azərbaycan xalqının firavanlığı naminə ona ali dövləti fəaliyyətində uğurlar arzulamışdır.
• Türkiyə Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan:
  • Oktyabrın 9-u saat 23.50-də Türkiyə Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan seçkilərdə qalib gələn İlham Əliyevə telefonla zəng etmişdir. Rəcəb Tayyib Ərdoğan prezident seçkilərində əldə etdiyi inamlı qələbə münasibətilə İlham Əliyevi təbrik etmiş, xalqımızın və dövlətimizin gələcək inkişafı naminə ona ali dövləti fəaliyyətində yeni-yeni uğurlar arzulamışdır.
• Rusiya Prezidenti Vladimir Putin:
  • Oktyabrın 10-nu saat 14.00-da Rusiya Prezidenti Vladimir Putin seçkilərdə qalib gələn İlham Əliyevə telefonla zəng etmişdir. Vladimir Putin prezident seçkilərində qazandığı inamlı qələbə qazanması münasibətilə İlham Əliyevi təbrik etmiş, xalqımızın rifahı naminə prezidentlik fəaliyyətində ona uğurlar arzulamışdır.
• Gürcüstan Prezidenti Mixeil Saakaşvili:
  • Oktyabrın 10-nu saat 14.30-da Gürcüstan Prezidenti Mixeil Saakaşvili seçkilərdə qalib gələn İlham Əliyevə telefonla zəng etmişdir. Mixeil Saakaşvili prezident seçkilərində əldə etdiyi inamlı qələbə qazanması münasibətilə İlham Əliyevi təbrik etmiş, xalqımızın rifahı və dövlətimizin gələcək inkişafı naminə ona ali dövlətçilik fəaliyyətində uğurlar arzulamışdır.

Təşkilatlar

• ATƏT seçkinin nəticələrini tanımayıb: "Məntəqələrin 58 faizində səslər pis və ya çox pis sayılıb. Bundan başqa, seçki məntəqələri açılarkən onların 19 faizində baş verənlər də pis ya çox pis kimi qiymətləndirilib."^[18][19]
• Avropa Parlamenti: "1. Azərbaycanda keçirilən prezident seçkilərinin beynəlxalq standartlara uyğun olmamasından təəssüflənirik. 2. Bütün müxalif siyasətçilərin, jurnalistlərin və insan haqları müdafəçilərinin, o cümlədən İlqar Məmmədov və Tofiq Yaqublunun heç bir şərt irəli sürmədən azadlığa buraxılmasına çağrırıq. 3. Avropa Birliyi ilə Azərbaycan arasında danışıqların baş tutmasından ötrü bütün siyasi məhbusların azad edilməsi, siyasi fəallara, jurnalistlərə və insan haqları müdafiəçilərinə hücumların dayandırılmasını şərt kimi qəbul edirik."^[20]

Etirazlar

12 oktyabr 2013-cü ildə Milli Şura seçkilərin saxtalaşdırılması iddiası ilə Məhsul stadionunda "BƏSDİR" adlı ilk seçkisonrası mitinqini keçirmişdir.^[21][22][23] Mitinqlə əlaqədar Facebook sosial şəbəkəsi üzərindən təşkil edilmiş dəvəti 5500-dən artıq insan qəbul etmişdir.^[24] Reutersin xəbərinə görə isə mitinqdə 4000-dən artıq adam iştirak etmişdir.^[23]

27 oktyabr 2013-cü ildə Milli Şura seçkilərin saxtalaşdırılması iddiası ilə Məhsul stadionunda "Tələb edirik!" adlı növbəti, ikinci seçkisonrası mitinqini keçirmişdir.^[25] Mitinqlə əlaqədar Facebook sosial şəbəkəsi üzərindən təşkil edilmiş dəvəti 5000-dən artıq insan qəbul etmişdir.^[26] Bakı Şəhər Baş Polis İdarəsindən verilmiş açıqlamaya görə isə mitinqdə 1000 nəfər adam iştirak etmişdir.^[27]

Qeydlər

1. ▲0.07 2003-cü il Azərbaycan Respublikası prezidenti seçkiləri ilə müqayisədə