Мордва ҡурсаулығы
From Wikipedia, the free encyclopedia
Петр Гермогенович Смидович исемендәге Мордва дәүләт тәбиғәт ҡурсаулығы (рус. Мордовский государственный природный заповедник имени Петра Гермогеновича Смидовича) — Мордва Республикаһының Темниковский районында, Мокшанка йылғаһының уң ярында, ылыҫлы урмандар һәм урман-дала зонаһы сигендә урынлашҡан ҡурсаулыҡ.
| Мордва ҡурсаулығы | |
|---|---|
 | |
| Категория МСОП — Ia (Ҡәтғи тәбиғи резерват) | |
| Төп мәғлүмәт | |
| Майҙаны | 32 162 га |
| Нигеҙләнгән ваҡыты | 5 март 1936 йыл |
| Идара итеүсе ойошма | «Ҡурсаулыҡлы Мордва» федераль дәүләт бюджет учреждениеһы |
| Урынлашыуы | |
| 54°49′16″ с. ш. 43°20′26″ в. д._type:landmark HGЯO | |
| РФ субъекты | Мордовия |
| Район | Темниковский район |
zapoved-mordovia.ru | |
 Мордва ҡурсаулығы Викимилектә | |
Ҡурсаулыҡ 1936 йылдың 5 мартында ойошторола. Илдә тәбиғәтте һаҡлау мәсьәләләренә ҙур иғтибар бүлгән дәүләт эшмәкәре Петр Гермогенович Смидович хөрмәтенә аталған.
Ҡурсаулыҡтың дөйөм майҙаны — 32 162 гектар[1].
Ҡурсаулыҡ менән П. Г. Смидович исемендәге Мордва дәүләт тәбиғәт ҡурсаулығының берлектәге идаралығы һәм Смольный милли паркы («Ҡурсаулыҡлы Мордва» федераль дәүләт бюджет учреждениеһы) идара итә[2]. Директор — Ручин Александр Борисович, ул биология фәндәре докторы, доцент, Мордва Республикаһының атҡаҙанған экологы, Рәсәй Федерацияһы Тәбиғәт ресурстары министрлығы ҡарамағындағы эксперттар советы ағзаһы, ҡурсаулыҡтарҙың һәм милли парктарҙың директорҙар ассоциацияһы идараһы ағзаһы.
Ҡурсаулыҡ хакимиәте Пушта ҡасабаһында урынлашҡан. Шунда уҡ Мордва дәүләт тәбиғәт ҡурсаулығының тәбиғәт музейы урынлашҡан, унда флора һәм фауна өлгөләре, фоторәсемдәр тупланған.
Ҡурсаулыҡ территорияһы уртаса бүлкәттең атлантик-континенталь өлкәһенә ҡарай. Бында һыуыҡ булмаған осор май башынан сентябрь аҙағына тиклем дауам итә (120—135 көн). Теркәлгән иң юғары абсолют температура — 40 °C, минимум — —48 °C. Ҡарҙың уртаса тәрәнлеге — 50 — 60 см. Уртаса йыллыҡ яуым-төшөм — 530 мм.
Ҡурсаулыҡтың күпселек өлөшөн (96,6 %) ҡарағай һәм ҡатнаш (аҡ шыршы, уҫаҡ, йүкә, ҡара ерек) урмандары биләй, шыршы урмандарының майҙаны бәләкәй. Мокшанка йылғаһының һыубаҫар туғайҙарында шулай уҡ имән һәм ҡара ерек урмандары бар.
Ҡурсаулыҡ флораһында көпшәле үҫемлектәрҙең 788, мүктәрҙең 77, лишайниктарҙың 136, макромицеттарҙың 290 төрө бар.
Һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре йомарт мордва тәбиғәтенең байлығын һаҡлау һәм яҡлау өсөн тәғәйенләнгән, улар яҡшы уй менән килгән һәр кемгә асыҡ булырға тейеш. Ошо маҡсатта Мордва ҡурсаулығында экологик туризм йылдам үҫешә.
2013 йылдың декабренән Мордва ҡурсаулығы Рәсәйҙә туризм операторы булып тора һәм килеүселәргә экскурсия һәм танып белеү турҙарының бер нисә вариантын, шул иҫәптән махсус йыһазландырылған экологик һуҡмаҡтар тәҡдим итә. Шулай уҡ ҡурсаулыҡ кордондарындағы ҡунаҡ йорттарында йәшәү урынын алдан бронләргә мөмкин[3].
2010 йылғы янғын
2010 йылдың йәйендә, аномаль эҫе һауа торошо шарттарында, Мордва ҡурсаулығында ҙур янғын сыға[4][5]. Янғындан 12 мең гектарҙан ашыу урман һәм ҡурсаулыҡтың башҡа тәбиғәт объекттары зыян күрә, зыян 383 миллион һумдан да кәм түгел[6].
2021 йылғы янғын
2021 йылдың 3 авгусында ҡоро йәшен һөҙөмтәһендә Саров ҡалаһы янында торфлы ерҙәр яна[7]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
