Баланчивадзе Андрей Мелитонович

Баланчивадзе Андрей Мелитонович (груз. ანდრია მელიტონის ძე ბალანჩივაძე; 19 май (1 июнь) 1906 йыл — 1992 йыл) — СССР һәм Грузия композиторы, педагог, йәмәғәт эшмәкәре. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1986). СССР-ҙың халыҡ артисы (1968). Ике тапҡыр Сталин премияһы (1946, 1947) һәм Грузин ССР-ының Ш. Руставели исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1969).

Баланчивадзе Андрей Мелитонович
груз. ანდრია ბალანჩივაძე
Зат	ир-ат[1]
Гражданлыҡ	Рәсәй империяһы  СССР  Грузия
Тыуған ваҡыттағы исеме	груз. ანდრია ბალანჩივაძე
Тыуған көнө	19 май (1 июнь) 1906 или 1 июнь 1906({{padleft:1906|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:1|2|0}})[2]
Тыуған урыны	Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы[3]
Вафат булған көнө	28 апрель 1992({{padleft:1992|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:28|2|0}})[4][5][2] (85 йәш)
Вафат булған урыны	Тбилиси, Грузия
Ерләнгән урыны	Дидубийский пантеон[d]
Атаһы	Баланчивадзе Мелитон Антонович
Бер туғандары	Джордж Баланчин
Һөнәр төрө	композитор, музыка педагогы, сәйәсмән, пианист, кинокомпозитор
Эшмәкәрлек төрө	музыка[6] һәм Фильм[6]
Эш урыны	Вано Сараджишвили исемендәге Тбилиси дәүләт консерваторияһы
Уҡыу йорто	Вано Сараджишвили исемендәге Тбилиси дәүләт консерваторияһы Санкт-Петербург консерваторияһы
Ғилми исеме	профессор[d]
Кемдә уҡыған	Михаил Михайлович Ипполитов-Иванов[d], Николай Николаевич Черепнин[d], Сергей Бархударян[d], Илья Семёнович Айсберг[d], Житомирский, Александр Матвеевич[d] һәм Мария Юдина[d]
Уҡыусылар	Давиташвили, Мария Шалвовна[d], Лагидзе, Реваз Ильич[d], Чимакадзе Арчил Иванович, Шаверзашвили, Александр Васильевич[d] һәм Тевдорадзе, Отар Лаврентьевич[d]
Музыка ҡоралы	фортепиано
Ойошма ағзаһы	СССР Композиторҙар союзы[d]
Жанр	театральная музыка[d] һәм симфоническая музыка[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	народный артист Грузинской ССР[d] (1957) Заслуженный деятель искусств Грузинской ССР[d] (1941) Государственная премия Грузинской ССР им. Шота Руставели[d] (1969) почётный гражданин Тбилиси[d] (1981) Народный артист Абхазской АССР[d] Q130732761?

Биографияһы

Андрей Мелитонович Баланчивадзе 1906 йылдың (башҡа сығанаҡтар буйынса — 1905 йыл^[7]) 19 майында (1 июнь) Санкт-Петербургта композитор Мелитон Баланчивадзе ғаиләһендә тыуа^[8].

Музыка менән Санкт-Петербургта шөғөлләнә башлай. 1918 йылда уҡыуын Кутаисиҙа, атаһы нигеҙ һалған музыка училищеһында дауам итә.

1921—1926 йылдарҙа Тифлис консерваторияһында композиция класы буйынса М. М. Ипполитов-Ивановта (шулай уҡ Н. Н. Черепнинда һәм С. В. Бархударянда) һәм фортепиано буйынса И. С. Айсбергта уҡый. Шул уҡ йылдарҙа Грузияның Пролеткульт театрында, Сатира театрында, Тифлис эшселәр театрында, Эшсе йәштәр театрында һ. б. музыкаль биҙәүсе булып эшләй.

1931 йылда Н. А. Римский-Корсаков исемендәге Ленинград консерваторияһын А. М. Житомирҙың композиция (шула уҡ В В. Щербачевта) һәм М. В. Юдинала фортепиано класы буйынса тамамлай.

1931—1933 йылдарҙа — Котэ Марджанишвили саҡырыуы буйынса Грузия драма театрында композитов һәм музыкаль етәксе.

1941—1948 йылдарҙа — Грузин ССР-ы дәүләт симфоник оркестрының художество етәксеһе.

1935 йылда Тбилиси консерваторияһында уҡыта (1942 йылдан — профессор, 1962 йылдан — композиция кафедраһы мөдире). Уның уҡыусылары араһында: М. Ш. Давиташвили, А. А. Квернадзе, Р. И. Лагидзе, Ш. Е. Милорава, А. И. Чимакадзе, А. В. Шаверзашвили , О. Л. Тевдорадзе, Н. Л. Мамисашвили бар^[9].

1932 йылда Грузин ССР-ы Композиторҙар союзы нигеҙләнгәндән алып уның ағзаһы. 1953 йылда — рәйесе, 1956—1961 һәм 1968—1973 йылдарҙа — идараның беренсе секретарыа, 1973—1979 йылдарҙа — Грузин ССР-ы Композиторҙар союзының почетлы рәйесе. 1957 йылдан — Грузин ССР-ы Музыкаль-хореография йәмғиәтенең почетлы рәйесе. 1957—1991 йылдарҙа — СССР Композиторҙар союзы идара ағзаһы ағзаһы.

1-5 саҡырылыш Грузин ССР-ы Юғары Советы депутаты^[9]. 8-се саҡырылышСССР Юғары Советы депутаты (1970—1974).

1992 йылдың 28 апрелендә Тбилисиҙа вафат була. Дидубий пантеонында ерләнгән.

Ғаиләһе

• Атаһы — Баланчивадзе Мелитон Антонович (1863—1937), композитор. Грузия ССР-ының халыҡ артисы (1933).
• Ағаһы — Джордж Баланчин (Георгий Баланчивадзе) (1904—1983), балетмейстер, хореограф. СССР-ҙан эмиграциялана һәм АҠШ-та Джордж Баланчин исеме аҫтында донъяға билдәле балетмейстер булып китә.

Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре

• Социалистик Хеҙмәт Геройы (1986).
• Грузин ССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1941).
• Грузия ССР-ының халыҡ артисы (1957).
• Абхаз АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1963).
• Абхаз АССР-ының халыҡ артисы (1967)^[10].
• СССР-ҙың халыҡ артисы (1968)^[8]
• Икенсе дәрәжә Сталин премияһы (1946).
• Беренсе дәрәжә Сталин премияһы (1947).
• Грузин ССР-ының Шота Руставели исемендәге дәүләт премияһы (1969).
• Ике Ленин ордены (1958, 1986).
• Дүрт Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (1944, 1946, 1966, 1971).
• Халыҡтар Дуҫлығы ордены (1976).
• «Почет Билдәһе» ордены (1941).
• «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы (1953).
• «Владимир Ильич Лениндың тыуыуына 100-летию йыл тулыу айҡанлы» миҙалы.
• «1941-1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында фиҙакәр хеҙмәте өсөн» миҙалы.
• «Хеҙмәт ветераны» миҙалы.
• Тбилиси ҡалаһының почетлы гражданы (1981).

Ижади эшмәкәрлеге

Төп әҫәрҙәре

Опералары

• «Арсен» (тамамланмаған) (1935)
• «Мзиа» (1949)
• «Золотая свадьба» (1970)

Балеттары

• «[Сердце гор» («Мзечабуки») (1936)
• «Страницы жизни» («Рубиновые звёзды» балеты музыкаһы) (1961)
• «Мцыри» (М. Ю. Лермонтов буйынса) (1964)

Опера-балет

• «Ганга» (1986)

Симфоник оркестр өсөн

• 5 симфония (1944, 1959, 1978, 1980 («Лесная»), 1989 («Юность»))
• симфоник картиналары, шул иҫәптән «Озеро Рица» (1940), «Карцанисский бой» (1943), «Море» (1952), «Днепр» (Н. В. Гоголь буйынса, 1955)
• «Приветственная увертюра» (1957)

Оркестр менән скрипка өсөн

• «Поэма» (1976)

Оркестр менән фортепиано өсөн

• 4 концерт (1936, 1947 1952, 1968)

Оркестр менән фагот өсөн

• концертино (1954)

Ҡыллы оркестр һәм фортепиано өсөн

• концерт (1977)

Фортепиано өсөн

• «Ноктюрн» (1948), «Самана» (1949), «Баллада» (1951), «Танец» (1951), «Элегия» (1951), «Прелюдия» (1951), «Рапсодия» (1964), «Фантазия» (1967), «Романтические пьесы» (1972)
• Бишенсе концерт (1979)
• Трио (1979)
• Квинтет (1980)
• Квартет (1983)

Музыкаль оҙатыуһыҙ хор өсөн

• «Миндаль» (Н. Чачава һүҙҙәре), «Два тополя» (М. И. Мачавариани һүҙҙәре)

Фортепиано менән тауыш өсөн

• романстар: «Нине Чавчавадзе» (Г. Н. Леонидзе һүҙҙәре), «В нашем саду» (И. Мосашвили] һүҙҙәре)
• йырҙар: «Клянусь моей землей» (Ш. Абхаидзе һүҙҙәре), «Песня о Самгори» (К. Р. Каладзе һүҙҙәре), «За урожай» (А. А. Жаров һүҙҙәре), «Торжественная песня» (Н. Д. Лабковский һүҙҙәре)

Камера-инструменталь әҫәрҙәр

• «Обелиски» вокаль-симфоник поэма (1985)

Ҡулланма музыка

• театр спектаклдәренә (40-тан ашыу), шул иҫәптән:
  • «Олеко Дундич», М. А. Кац һәм А. Г. Ржешевский (1942), «Герой Крцаниси», С. И. Шаншиашвили (1943), «Сирано де Бержерак», Э. Ростан (1944), «Король Лир», У. Шекспир (1948), «Первый шаг», Е. Г. Церетели буйынса (1948) — Шота Руставели исемендәге грузин театрында.
  • «Три толстяка» Ю. К. Олеша буйынса (1931), «Сказ об Арсене» халыҡ эпосы буйынса (1931), «Светите нам, звёзды!», И. К. Микитенко (1931), «Далёкое», А. Н. Афиногенов (1936), «Деревья умирают стоя», А. Касона (1957), «Цезарь и Клеопатра», Б. Шоу (1960) — К. Марджанишвили исемендәге Тбилиси академия театрында
  • Кутаиси, Телави, Ереван тетарҙарында
• кинофильмдарға көйҙәр (20 самаһы).

Фильмографияһы

• 1935 — Скала Аршаула
• 1936 — Прометей (П. Толстяковы менән берлектә)
• 1937 — Потерянный рай
• 1939 — Родина]
• 1941 — В чёрных горах (ҡыҫҡа метражлы)
• 1941 — Огни Колхиды
• 1942 — Неуловимый Ян
• 1942—1943 — Георгий Саакадзе (Ғәзәйер Һажибәков менән берлектә)
• 1943 — Он ещё вернётся
• 1944 — Малахов курган
• 1944 — Щит Джургая (Г. Киладзе менән берлектә)
• 1946 — Давид Гурамишвили
• 1946 — Клятва (музыкаль биҙәлеш)
• 1952 — Покорители вершин (Р. Габичвадзе менән берлектә)
• 1954 — Они спустились с гор
• 1958 — Мамлюк