Гальваник элемент

Гальваник элемент — окисланыу һәм кире ҡайтарылыу электрохимик процестарын айырмалы үткәреп электр энергияһы булдырыусы ҡоролма.

Даниэля-Якобиҙың гальваник элементы схемаһы

Ҡыҫҡаса аңлатма

Луиджи Гальвани

Бер (беренсел элемент) һәм күп тапҡыр (аккумуляторҙар) разрядлы, реагенттарҙың өҙлөкһөҙ килеүендә эшләгән (яғыулыҡ элементы) гальваник элементын айырып йөрөтәләр.

Төҙөлөшө

Электролит (кислота йәки тоҙҙоң һыуҙағы эретмәһе, һелте, тоҙ иретмәһе һ.б.) менән контаклашыусы, өҙөлгән электр теҙмәһендә көсөргәнеш булдырыусы, химик тәбиғәте яғынан төрлөсә эшләүсе ике электродтан (анод — кире ҡайтарыусы, катод — окисландырыусы) тора. Анод сифатында — цинк, кадмий, тимер, ҡурғаш һ.б., катод сифатында ҡурғаш, терегөмөш, көмөш һ.б. оксидтары йәки тоҙҙары ҡулланыла. Г.э. төп характеристикалары электрод-актив материалдың химик үҙенсәлектәренә бәйле: марганец-цинклыларҙың өҙөлгән электр теҙмәһендәге көсөргәнеше — 1,5—1,8 В, сағыштырма энергияһы 10—80 Вт·сәғ/кг; литийлыларҙың ярашлы рәүештә 2,5—3,5 В һәм 250—600 Вт·сәғ/кг тәшкил итә. Электр тогының үҙ аллы сығанағы итеп күсермәле кино-, радио-, фотоаппаратурала, кардиостимуляторҙарға һәм башҡа бәләкәй ҡоролмаларға, микрокалькуляторҙарға ток биреү өсөн ҡулланыла.

Башҡортостанда етештереү

Башҡортостанда литийлы гальваник элемент булдырыу, поливалентлы металдар (марганец, молибден, баҡыр, кобальт һ.б.) оксидтары нигеҙендә — катод материалдары, һыуһыҙ эретмәләр (сульфолан, көкөрт диоксиды, ҡайһы бер полимерҙар) нигеҙендә электролиттар уйлап табыу б-са тикшеренеүҙәр 20 б. 80-се йй. башынан Органик химия институтында (В.С.Колосницын һ.б.) алып барыла. Гальваник элемент // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

Әҙәбиәт

• Лидоренко Н.С., Мучник Г.Ф. Электрохимические генераторы. М., 1982; Кромптон Т. Первичные источники тока. М., 1986.
• Ахметов Н.С. Общая и неорганическая химия
• Аксенович Л. А. Физика в средней школе: Теория. Задания.

Һылтанмалар

• Гальванические элементы и батареи // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
• http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_tech/268
• Химические источники тока — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
• http://www.xumuk.ru/encyklopedia/914.html