Карамзин Николай Михайлович

Николай Михайлович Карамзин (1 (12) декабрь 1766 йыл — 22 май (3 июнь) 1826 йыл) — тарихсы, сентиментализм дәүеренең билдәле, «рус Стерны» тип аталған рус әҙәбиәтсеһе. Рәсәй тарихы буйынса дөйөмләштерелгән беренсе хеҙмәт — «Рәсәй дәүләте тарихын» (1-12-се томдар, 1803—1826) булдырыусы. "Московский журнал"дың (1791—1792) һәм «Вестник европы» (1802—1803) баҫмаларының мөхәррире. Тулы хоҡуҡлы статский советник.

Карамзин Николай Михайлович
рус. Николай Михайлович Карамзин
Зат	ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ	Рәсәй империяһы
Патронимы йәки матронимы	Михайлович[d]
Псевдоним	А. Б. В.
Тыуған көнө	1 (12) декабрь 1766[2][3][4][…]
Тыуған урыны	Карамзинка[d], Симбирский уезд[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	22 май (3 июнь) 1826[5][3][4][…] (59 йәш)
Вафат булған урыны	Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы[5][3]
Ерләнгән урыны	Тихвин зыяраты (Санкт-Петербург)
Хәләл ефете	Екатерина Андреевна Карамзина[d]
Балалары	Екатерина Николаевна Мещерская[d], Александр Николаевич Карамзин[d], Андрей Николаевич Карамзин[d], Карамзина, Софья Николаевна[d], Владимир Николаевич Карамзин[d][6] һәм Елизавета Николаевна Карамзина[d]
Нәҫеле	Карамзины[d]
Яҙма әҫәрҙәр теле	урыҫ теле
Һөнәр төрө	лингвист, шағир, тарихсы, яҙыусы, тәржемәсе, тәнҡитсе, журналист, прозаик, публицист
Уҡыу йорто	Мәскәү император университеты[d]
Сәнғәт йүнәлеше	сентиментализм[d]
Ойошма ағзаһы	Санкт-Петербург фәндәр академияһы[d] һәм Императорское общество истории и древностей российских[d][7]
Жанр	шиғриәт
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Гражданский чин	действительный статский советник[d]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы	авторлыҡ хоҡуҡтарының ғәмәлдә булыу ваҡыты үткән[d]
Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы	Nikolai Karamzin
Карамзин Николай Михайлович Викимилектә

Карамзин тарихҡа урыҫ әҙәби теленең реформаторы булараҡ инә. Уның ижеге галлия ысулына еңел, әммә туранан-тура алыу урынына Карамзин телде калькалар менән тулыландыра. Нәҡ ул «сәнәғәт», «туплау», «әхлаҡи», «эстетик», «дәүер», «сәхнә», «гармония», «һәләкәт», «киләсәк» һүҙҙәре менән байыта^[8].

Биографияһы

Н. М. Карамзин һәм уның ҡатыны Е. А. Карамзинаның Санкт-Петербургтағы Александр-Невский лавраһының Тихвин зыяратындағы ҡәбере

Николай Михайлович Карамзин 1766 йылдың 1 (12) декабрендә Карамзинка ырыу ауылында (икенсе версия буйынса Ырымбур өлкәһенең Каразиха (Михайловка) ауылында) тыуа. Атаһының — отставкалағы капитан, Сембер дворяндарынна булған Михаил Егорович Карамзин (1724—1783) (татарса Ҡара мырҙанан алынған)^[9][10][11] һәм әсәһе — Пазухина Екатерина Петровна усадьбаһында үҫә.

Тәүге белемдеСимбирскиҙа шәхси пансионда ала. 1778 йылда Мәскәүгә, Мәскәү университеты профессоры М. И. Шаден пансионына ебәрелә. Бер үк ваҡытта 1781—1782 йылдарҙа университетта И. Г. Шварц лекцияларына йөрөй^[12].

1781—1784 йылдарҙа Карамзин Преображенский лейб-гвардия полкында хеҙмәт итә, унан поручик чинында отставкаға сыға^[13]. Тәүге әҙәби тәжрибәләре хәрби хеҙмәте ваҡытына тура килә. Отставканан һуң бер ни тиклем Симбирскиҙа йәшәп ала, һуңынан — Мәскәүҙә. Симбирскиҙа булғанда «Золотой венец» масон ложеһына инә, Мәскәүгә килгәс өс йыл дауамында (1785—1789) «Дружеское учёное общества» ағзаһы була.