Редьярд Киплинг

Джо́зеф Ре́дьярд Ки́плинг (ингл. Joseph Rudyard Kipling — /ˈrʌdjərd ˈkɪplɪŋ/; 30 декабрь 1865 йыл — 18 ғинуар 1936 йыл) — Англия яҙыусыһы, шағир һәм новелласы.

Редьярд Киплинг
ингл. Joseph Rudyard Kipling
Зат	ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ	Бөйөк Британия[3]
Тыуған ваҡыттағы исеме	ингл. Joseph Rudyard Kipling
Тыуған көнө	30 декабрь 1865({{padleft:1865|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:30|2|0}})[2][1][4][…]
Тыуған урыны	Мумбай, Британ Һиндостаны[2][5]
Вафат булған көнө	18 ғинуар 1936({{padleft:1936|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:18|2|0}})[2][1][4][…] (70 йәш)
Вафат булған урыны	Лондон, Бөйөк Британия
Үлем сәбәбе	язва[d]
Дата погребения или кремации	21 ғинуар 1936[6] һәм 23 ғинуар 1936[6]
Ерләнгән урыны	Вестминстер аббатлығы[6] Голдерс-Грин[d][6][7]
Атаһы	Джон Локвуд Киплинг[d][8]
Әсәһе	Alice MacDonald Kipling[d][8]
Бер туғандары	Alice Macdonald Fleming[d][8] һәм John Kipling[d][8]
Хәләл ефете	Caroline Starr Balestier[d][8]
Балалары	Джон Киплинг[d][8], Elsie Bambridge[d][9][8] һәм Josephine Kipling[d][10][8]
Туған тел	инглизсә
Яҙма әҫәрҙәр теле	инглизсә
Һөнәр төрө	яҙыусы, шағир, романист, хәрби корреспондент, балалар яҙыусыһы, автобиограф, сценарий яҙыусы, журналист, писатель-фантаст
Эшмәкәрлек төрө	әҙәбиәт, творческое и профессиональное письмо[d][11], журналистика[11], шиғриәт[11], путевой очерк[d][11] һәм детская и подростковая литература[d][11]
Эш урыны	Сент-Эндрюсский университет[d]
Уҡыу йорто	United Services College[d]
Әүҙемлек осороноң тамамланыуы	1932
Әҫәрҙәр исемлеге	Библиография Киплинга[d]
Архивы хранятся в	Библиотека Лидсского университета[d][12], Rare Books and Special Collections[d], University of Sussex Library[d][13], University of Victoria Special Collections and University Archives[d][14] һәм Центр Гарри Рэнсома[d][15]
Личная библиотека хранится в	Bateman's[d] һәм Британия китапханаһы
Файлы артиста по адресу	Frick Art Research Library[d]
Хеҙмәттәре тупланмаһы	Городской музей[d][16]
Кем хөрмәтенә аталған	Редьярд[d]
Ойошма ағзаһы	Америка сәнғәт һәм фәндәр академияһы[d] һәм Король әҙәби йәмғиәте[d]
Йоғонто яһаусы	Роберт Льюис Стивенсон[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Нобелевская премия по литературе[d] (1907) Король әҙәби йәмғиәте ағзаһы[d] Lektorix[d] (2009) почётный доктор Университета Париж IV Сорбонна[d] (1921) почётный доктор Страсбургского университета[d] (26 ноябрь 1921)
Вики-проект	Iedereen Leest[d]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы	авторлыҡ хоҡуҡтарының ғәмәлдә булыу ваҡыты үткән[d] һәм part of the copyrights on oeuvre has expired[d]
Досье в	Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы[d][17]
Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы	Rudyard Kipling
Редьярд Киплинг Викимилектә

Художестволы әҫәрҙәренә «Джунглиҙар китабы», «Ким», шулай уҡ байтаҡ хикәйә, шул иҫәптән «Человек, который бюудет королем» хикәйәһе лә инә^[18]. Шиғырҙарынан «Мандалай» (1890), «Гунга Дин» (1890), «Боги заголовков тетрадей» (1919), «Бремя белого человека» (1899) һәм «Если…» киң билдәле (1910). 1907 йылда Киплинг инглиздәрҙән беренсе булып әҙәбиәт буйынса Нобель премияһына лайыҡ була. Ошо уҡ йылда ул Париж, Страсбург, Афина һәм Торонто университеттары нашрадаларын ала; шулай уҡ Оксфорд, Кембридж, Эдинбург һәм Даремск университеттарының почетлы исемдәре бирелә.

Биографияһы

Бала сағы

Редьярд Киплинг Британия Һиндостанында Бомбейҙа ғаилә урындағы сәнғәт мәктәбе профессоры Джон Локвуд Киплинг һәм Алиса (Макдональд) Киплинг ғаиләһендә тыуа. Редьярд исемен инглиз күле Редьярд хөрмәтенә алған, тигән фараз бар, сөнки ата-әсәһе шунда таныша. Тәүге йылдары, экзотик күренешһәм Һиндостан тауышы, буласаҡ яҙыусы өсөн бәхетле була. Әммә 5 йәшендә уны 3 йәшлек һеңлеһе менән бергә Англияға Саутсиға (ингл. Southsea, Портсмут) пансионға ебәрәләр^[19]. Алдағы алты йылда — 1871 йылдың октябренән 1877 йылд апреленә тиклем Киплинг — шәхси Лорна Лодж пансионда (Кэмпбелл-Гиена, 4) йәшәй, Был пансионды элекке сауҙа флоты капитаны Прайс Э. Холлоуэй (ингл. Pryse Agar Holloway), һәм уның ҡатыны Сара Холлоуэй тота^[20]. Уларҙың малай менән насар мөғәмәләлә була, йыш ҡына яза бирә. Бындай мөнәсәбәт уға ныҡ йоғонто яһай һәм ул ғүмеренең аҙағына тиклем йоҡоһоҙлоҡ менән яфалана. Ошо осорондағы тормошона арнап яҙыусы «Мэ-э, паршивая овца» хикәйәһен яҙа.

12 йәшендә ата-әсәһе уны, һуңынан ул абруйлы хәрби академияға уҡырға инһен өсөн, шәхси Девон училищеһына урынлаштыра. Һуңыраҡ училищела үткәргән йылдары тураһында Киплингтың «Сталки и компания» автобиографик әҫәрен яҙа. Училище директоры атаһының дуҫы Кормелл Прайс була. Тап ул малайҙың әҙәбиәткә булған һөйөүен дәртләндерә. Күрәғарашлыҡ Киплингға хәрби карьера һайлау мөмкинлеге бирмәй, ә училищеға башҡа университеттарға инеү өсөн диплом бирмәй. Улының училищела яҙған хикәйәләре тәьҫирендә атаһы уны Лахорҙа (Британия Һиндостаны, хәҙер Пакстан) сыҡҡан «Гражданская и военная газета» (Military Gazette and Civil) редакцияһына журналист итеп урынлаштыра.

1882 йылдың октябрендә Киплинг Һиндостанға ҡайта һәм журналист булып эшләй башлай. Буш ваҡытында шиғырҙар һәм ҡыҫҡа хикәйәләр яҙа, һуңынан улар репортаждар менән бер рәттән гәзиттә баҫыла. Репортер булып эшләү илдең колониаль тормошоноң төрлө яҡтарын яҡшыраҡ аңларға ярҙам итә. Беренсе әҫәре 1883 йылда һатыла башлай.