Чемберджи Николай Карпович

Чемберджи́ Николай Карпович (24 август 1903 йыл — 22 апрель 1948 йыл) — СССР композиторы. Тәүге башҡорт операһы «Ҡарлуғас»тың авторы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1944). Икенсе дәрәжә Сталин премияһы лауреаты (1946).

Чемберджи Николай Карпович
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	СССР
Тыуған көнө	24 август 1903({{padleft:1903|4|0}}-{{padleft:8|2|0}}-{{padleft:24|2|0}})[1]
Тыуған урыны	Пушкин[d], Петербург губернаһы[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	22 апрель 1948({{padleft:1948|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:22|2|0}})[2] (44 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү, СССР
Ерләнгән урыны	Новодевичье зыяраты[d]
Хәләл ефете	Левина, Зара Александровна[d]
Балалары	Чемберджи Валентина Николаевна
Һөнәр төрө	композитор
Уҡыу йорто	П. И. Чайковский исемендәге Мәскәү дәүләт консерваторияһы
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Ойошма ағзаһы	СССР Композиторҙар союзы[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	БАССР-ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре.[d] (1944)

Биографияһы

Николай Карпович Чемберджи́ 1903 йылдың 24 авгусында Царское Селола (хәҙерге Пушкин ҡалаһы) тыуған. Атаһы — Карп Владимирович Чемберджи Император Ғали йәнәптәренең лейб-табибы булып хеҙмәт итә. Карл Владимировичтың ҡатыны композитор А. А. Спендиаровтың ҡыҙ ҡәрҙәше Валентина Афанасьевна була.

Малайға ике йәш булғанда әсәһе Валентина Степановна мәрхүм була. Шунан һуң атаһы улын Ҡырымға мәрхүмә ҡатынының композитор туғаны Александр Афанасьевич Спендиаровтың ғаиләһенә оҙата. 1917 йылда Николай Чемберджи Мәскәүгә китә, унда тәүҙә тапёр булып йөрөй, шунан Мәскәү консерваторияһына инә һәм А. Н. Александровтың композиция класын тамамлай. Үҙәк эшсе йәштәр театрының («ТРАМ») дирижёры була^[3].

Чемберджи ПРОКОЛЛ (Мәскәү консерваторияһы студенттарының производство коллективы) ағзаһы була. Күмәк башҡарыу өсөн йырҙар, марштар яҙа^[4]. Бөйөк Ватан һуғышы осоронда Өфөлә тәүге башҡорт операһы «Ҡарлуғас»ты ижад итә. 1942 йылдан ВКП(б) ағзаһы.

Н. К. Чемберджи — ҙур симфоник оркестр өсөн күп һанлы әҫәрҙәр авторы, улар араһында — «Тажик сюитаһы», «Молдаван сюитаһы», «Әрмәнстан» симфонияһы, «Сон Дрёмович» балеты^[5]. Чемберджиҙы А. В. Нежданова башҡарыуындағы «Улыбка» тигән йыры бик популяр була.

Н. К. Чемберджи йәмәғәт эшмәкәрлегенә күп ваҡытын бүлә, СССР Музыка фондын ойоштороуҙа әүҙем ҡатнаша, СССР Композиторҙар союзында яуаплы вазифалар биләй.

Н. К. Чемберджи 1948 йылдың 22 апрелендә вафат була. Мәскәүҙә Новодевичье зыяратында ерләнгән.

Ҡатыны — пианист һәм композитор Зара Александровна Левина; ҡыҙы — филолог Валентина Чемберджи.

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

• Икенсе дәрәжә Сталин премияһы (1946) — 3-сө ҡыллы квартет өсөн
• Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1944)