Ҡансыра

Ҡансыра (рус. Канчура) — Башҡортостандың Көйөргәҙе районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны 181 кеше^[1]. Почта индексы — 453367, ОКАТО коды — 80239860004.

Ауыл
Ҡансыра
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Көйөргәҙе районы
Координаталар	52°47′20″ с. ш. 55°44′15″ в. д.HGЯO
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 239 860 004
ОКТМО коды	80 639 460 116
Картаны күрһәтергә/йәшерергә Ҡансыра

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Ермолаевка): 18 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Шәбағыш): 7 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Кумертау): 3 км

Урамдары

• Ҡансыра урамы (рус. Канчуринская (улица))
• Йәштәр урамы (рус. Молодежная (улица))
• Т. Имаҡов урамы (рус. Т.Имакова (улица))
• Үҙәк урам (рус. Центральная (улица))^[2]

Тарихы

Ҡансыра бөгөн яңы урында — Ҡарағай-Кирәүле йылғаһы буйында, ә XVIII быуатта Көйөргәҙе йылғаһының үрге ағымында урынлашҡан булған. 1834 һәм 1839 йылдар араһында башҡорт кантондары попечителе Леваневский рөхсәте менән ҡансыралылар ниндәйҙер сәбәптәр арҡаһында Тамъян еренә күсеп китә. Урам булып түгел, ә тыҡрыҡ, ҡабыҡ менән ябылған айырым йорттарҙа урынлашҡан. Быялалы тәҙрәләр урынына ҡарындыҡ ҡуйғандар. Өйҙәрҙә сыуалдар һалғандар. Голланд мейестәре һирәк булған. Өйҙәрен сыра, ә байҙар шәм яҡтыртҡандар.

Халыҡ башлыса малсылыҡ менән шөғөлләнгән. Әммә ул бөлгөнлөк хәлендә булған. 161 кеше йәшәгән 15 йортҡа 153 ат, һыйыр малы — 93, һарыҡ — 41, кәзә — 116 баш тура килгән. Ҡышҡылыҡҡа мал аҙығы әҙерләгәндәр. Бөтә 15 йорт та йәйләүгә сыҡҡан. Бесән сабыу июлдең башында башлана. Утыҙ — ҡырҡҡа тиклем күбәнән кәбән һалғандар һәм ул һайғау менән кәртәләнгән. Ҡыш бесәнде өлөшләп килтерәләр. Бесән сабыу ваҡытында байҙар эшселәр яллаған.

1842 йылда 161 кешегә яҙғы игендең 72 сиреге (576 бот) сәселгән, был иген сәсеүҙең һүлпән барыуы тураһында һөйләй. Байҙар бер тиҫтәгә тиклем, ярлылар сиреккә һәм хатта ундан һигеҙ өлөшөнә тиклем сәскән.

Ауыл аҡрын үҫкән. 1816 йылғы VII рәүиз мәғлүмәттәре буйынса, унда 26 кеше була, X мәғлүмәттәре буйынса — 32. 1816 йылда 125 кеше йәшәй, 1859—192, 1920 йылда — 231 кеше. 1920 йылғы беренсе совет халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса — 53 йорт.

Ауыл Ҡыпсаҡ улусының Буғмаш түбәһенеке булған. Кантондар осоронда 26-сы йортҡа, 1864 йылдан — Ямаш ауыл йәмғиәтенә, 1919 йылдан Стәрлетамаҡ кантонының Көйөргәҙе улусына ингән.

Ауыл, күрәһең, бүгәсәүсе, старшина Канчура Мункиндың исемен йөрөтә. Ауылға нигеҙ һалыусының улы билдәле. 1816 йылда Юламан Канчуринға 60 йәш тула^[3].

Матбуғатта

• Егәрле Гөлнарабыҙ^[4]
• Ҡансыра ниңә матур?^[5]

Видеофильмдар

• Ҡансурала шәжәрә байрамы^[6]
• Ауылдаштар байрамы 2004 йыл. Ҡансыра^[7]

Билдәле шәхестәре

• Имаҡов Таһир Ғилман улы (1895—1937) — дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, Башҡорт милли хәрәкәте эшмәкәре.