Ҡаратал (Баймаҡ районы)

Ҡаратал (рус. Каратал) — Башҡортостандың Баймаҡ районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны 561 кеше^[1]. Почта индексы — 453676, ОКАТО коды — 80206807004.

Ауыл
Ҡаратал
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Баймаҡ районы
Координаталар	52°37′31″ с. ш. 58°06′50″ в. д.HGЯO
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 206 807 004
ОКТМО коды	80 606 407 116
Ҡаратал

Исеменең килеп сығышы

Ауыл атамаһы ҡара тал ағасы исеменән алынған. Башҡа исемдәре — Кинйәбулат, Буранбай — антропонимдарҙан алынған^[2].

Тарихы

Октябрь революцияһына тиклем Ҡаратал ауылы урынында Кинйәбулат утары булыуы билдәле, йәғни, Үтәбаев Ситдыҡ байҙың йәйләүе (Буранбай ауылы кешеһе). Был ауылды шулай уҡ Буранбай тип тә атағандар. XIX быуаттың 30-сы йылдарында ла бында Хәмит Йоносов, Байрамғол Күплиндин, Искәндәр Ҡағыбаҡовтарҙың йәйләүҙәре була^[3].

Совет осоро

1931 йылда РККА-ның 46-сы һанлы Йылҡы заводы^[4] осоронда Ҡаратал ауылы әлеге хужалыҡтың бүлексәһе була, 1956 йылдан «Баймаҡ» сиҙәм совхозы ойошторолоуы менән ныҡ үҫешә башлай. 1997 йылдан «Баймаҡ» ПСК-һы составында була. Төп йүнәлеше — иген хужалығы һәм малсылыҡ^[5] 1925 йылда ауылда 2 хужалыҡ теркәлгән, 1956 йылда — 299 кеше, 1998 йылда — 507 кеше^[5].

Бөгөнгөһө

Ауылда мәктәп, балалар баҡсаһы, мәҙәниәт йорто, мәсет, магазиндар бар. Ағинәйҙәр ойошмаһы булдырылған. «Йәш актерҙар» балалар театры эшләп килә. Ауыл клубы (мәҙәни ойоштороусыһы Шәрипова Көнһылыу Ғәйәр ҡыҙы) бик әүҙем эшләй, төрлө байрам, спорт саралары үткәрелә, шулар араһында «Эх, быймаһы ла быймаһы» байрамы, юрған һырыу йолаһы, «Йәшлекте иҫкә алып», «Күрше хаҡы — тәңре хаҡы» исемле кисәләр, башҡорт халыҡ уйындары, шулай уҡ концерттар ойошторола, төрлө акцияларҙа, флешмобтарҙа ҡатнашалар^[6].

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	170
1959 йыл 15 ғинуар	356
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	512
2002 йыл 9 октябрь	532
2010 йыл 14 октябрь	512	257	255	50,2	49,8

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәренә ярашлы, ауылда Бөрйән ырыуы башҡорттары (100 %) йәшәй^[7].

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Баймаҡ): 15 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Аҡморон): 10 км

Урамдары

• Дуҫлыҡ урамы (рус.  Дружбы (улица))
• Тыныслыҡ урамы (рус. Мира (улица))
• Һаҡмар урамы (рус.  Сакмар (улица))
• Салауат Юлаев урамы (рус.  Салавата Юлаева (улица))

^[8]

Ауылдың билдәле шәхестәре

• Кәримов Хәмит Муллаәхмәт улы — Башҡортостан Республикаһы ауыл хужалығының атҡаҙанған хеҙмәткәре;
• Ғәйетбаев Мәүлетбай Шиғап улы — Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған механизаторы;
• Рәхимов Иршат Варис улы — Башҡортостан Республикаһы ауыл хужалығының атҡаҙанған хеҙмәткәре;
• Азаматов Миңлеғәли Искәндәр улы — Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған механизаторы;
• Мырҙабулатов Салауат Барый улы — Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған чабаны, СССР-ҙың Юғары Советы депутаты;
• Ильясова Мәзүнә Ғәлиәхмәт ҡыҙы — БАССР-ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре^[5].