Камчия (биосфера ҡурсаулығы)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Камчия биосфера ҡурсаулығы (болг. Биосферен Резерват Камчия) — Болгарияның төньяҡ яры буйында ЮНЕСКО-ның элекке биосфера ҡурсаулығы һәм Камчия йылғаһы тамағындағы һыубаҫар туғайҙарҙы үҙ эсенә ала. Ҡасандыр күпкә ҙурыраҡ майҙанды биләгән һыубаҫар туғайлы урмандарын һаҡлау маҡсатында 1951 йылда нигеҙ һалына, һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре 1200 гектар тәшкил итә. Ҡурсаулыҡ ҡырағай урманды интенсив ағас ҡырҡыуҙан һәм дренаждан һаҡлай, ул XX быуат уртаһына тиклем юҡҡа сығарылған тиерлек була. Варна ҡалаһынан көньяҡҡа табан 25 км алыҫлыҡта урынлашҡан һәм уның тирәләй Иҫке Оряхово, Шкорпиловци һәм Близнаци ауылдары урынлашҡан.
| Камчия | |
|---|---|
 | |
| Категория МСОП — категория МСОП Ia: строгий природный резерват[d] (Ҡәтғи тәбиғи резерват) | |
| Төп мәғлүмәт | |
| Майҙаны | 849,75 гектар |
| Нигеҙләнгән ваҡыты | 30 июнь 1951 |
| Урынлашыуы | |
| 43°01′12″ с. ш. 27°30′00″ в. д.HGЯO | |
 Камчия Викимилектә | |
Биосфера ҡурсаулығы 2017 йылда статусын юғалта[1].
Ҡурсаулыҡтың төп майҙаны— 842,1 гектар (буфер зонаһы менән 230 гектар[2]), шуларҙың 764-е урманлы, ә ҡалған 78,1-е урманһыҙ (34,5 гектар болондар, 0,4 гектар каналдар, 3,3 гектар соҡорҙар, 21,8 гектар һаҙлыҡлы урмандар, 9,9 гектар һаҙлыҡтар һ.б.). Ҡурсаулыҡтың оҙонлоғо 40 км һәм ҡайһы бер райондарҙа киңлеге 5 км-ға етә. Йылғаның түбәнге ағымындағы «Лоноз» урманы бөтә Европала уның иң яҡшыһы булып тора . Ҡурсаулыҡта йылға буйы урманы ҡалдыҡтары,екән үҫкән йылға буйҙары һәм ҙур булмаған сөсө һыулы, ҡамышлы һаҙлыҡтары, һөрөнтө ерҙәр (элекке Иҫке Оряхов һаҙлығы), ҡом өйөмдәре менән пляж һәм диңгеҙ бухтаһы бар.
Урмандарҙа ҡорос ағасы, ҡайын, ябай имән, саған һәм ерек (ағас), смилакс, ҡыҙыл тал, палиурус күпләп үҫә[2][3].
Ҡурсаулыҡ ҡоштар өсөн төп урын булып тора, бында уларҙың 200-гә яҡын төрө бар, уларҙың һигеҙе юҡҡа сығыу ҡурҡынысы аҫтында тора һәм Халыҡ-ара хайуандар һәм үҫемлектәр ассоциациаһының Ҡыҙыл китабына индерелгән. Биләмәлә ҡаңғылдаҡ аҡҡоштар ҡышлау өсөн уңайлы шарттар бар һәм Болгарияла уртаса ҙурлыҡтағы тумыртҡалар һәм һирәк осрай торған ярым муйынлы балғабаштар өсөн иң мөһим үрсеү урыны булып тора[4]. Төбәк шулай уҡ төп миграция үҙәге булып тора, унда 60 000 йәки унан да күберәк аҡ ҡауҙы ҡурсаулыҡ өҫтөнән һәр көҙ осоп үтә[2].
Йылғала 25 төр балыҡ теркәлгән, уларҙың етеһе Халыҡ-ара хайуандар һәм үҫемлектәр ассоциациаһының Ҡыҙыл китабына индерелгән, шул иҫәптән ҡырағай карп, ябай карп, энәле балыҡ.
Биосфера ҡурсаулығындағы имеҙеүселәр үҙ эсенә европа косулы, ҡырағай сусҡа, урман һыуһары һәм төлкөгә[2]. Шулай уҡ күп кенә һөйрәлеүселәр һәм амфибиялар бар, шул иҫәптән европа һаҙлыҡлы ташбаҡаһы, һыу менән һәм һары төйөрлө[2]. Шулай уҡ бында ваҡ имеҙеүселәрҙең 25 төрө йәшәй, шул иҫәптән йылға удраһы, МСОП-тың Европа Ҡыҙыл исемлегенә инә.
.JPG)
Ҡурсаулыҡтағы бысраныуҙарҙың күп өлөшө Камчия йылғаһына төшкән йөкләнеш һәм бысратыусы матдәләр менән бәйле. Ҡасандыр туристарҙан ҡалған сүп-сар урындағы властар өсөн ҙур проблема булып торған. Башлыса кешеләргә ҡурсаулыҡҡа инергә мөмкинлек биргән күпер арҡаһында. Һуңыраҡ ул юҡ ителә, ә сүп-сар проблемаһы кәмей, әммә, әлегә тиклем йылға тамағынан ҡурсаулыҡ пляжына кисеп сығырға мөмкин булғанлыҡтан, проблема тулыһынса хәл ителмәй. Ярға даими рәүештә сүп-сар һәм сәнәғәт бысрағы төшә, уларҙың күбеһе Варна портынан йәки пляж һыҙығын айыра күрше Камчия курортынан килә.
- Европала һәм Төньяҡ Америкала бөтә донъя биосфера резерваттары селтәре
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
