Яңаҡһөйәклеләр (лат. Gnathostomata) — умыртҡалы хайуандарҙың бер төркөмө (умыртҡалыларҙың 99 %). Балыҡтар һәм дүрт аяҡлылар өҫ класына бүленә.
Ҡыҫҡа факттар Фәнни классификация, Халыҡ-ара фәнни исеме ...
Яңаҡһөйәклеләр |
Тигр акулаһы |
Фәнни классификация |
---|
арауыҡтағы ранг
Суб-батшалыҡ: | Эуметазойҙар |
|
Халыҡ-ара фәнни исеме |
---|
Gnathostomata Zittel, 1879
|
Өҫ класс |
---|
- Балыҡтар (Pisces)
- Дүрт аяҡлылар (Tetrapoda)
|
|
Геохронология
|
млн. лет |
Период |
Эра |
Эон |
2,588 |
Чет-ный |
|
|
Ка |
Ф а н е р о з о й |
23,03 |
Неоген |
65,5 |
Палеоген |
145,5 |
Мел |
М е з о з о й |
199,6 |
Юра |
251 |
Триас |
299 |
Пермь |
П а л е о з о й |
359,2 |
Карбон |
416 |
Девон |
443,7 |
Силур |
488,3 |
Ордовик |
542 |
Кембрий |
4570 |
Докембрий |
◄ Наше время
◄ Мел-палеогеновое вымирание
◄ Триасовое вымирание
◄ Массовое пермское вымирание
◄ Девонское вымирание
◄ Ордовик-силурское вымирание
◄ Кембрийский взрыв
|
---|
|
Ябырға
Яңаҡһөйәклеләр бор. грек. γνάθος (гнатос, яңаҡ) + бор. грек. στόμα (стома, ауыҙ) — баш һөлдәһендә ҡапма -ҡаршы ҡуйылған өҫкө һәм аҫҡы яңаҡтары булғанлыҡтан шундай атама алғандар. Латинса атамаһы яңаҡ һәм ауыҙ һүҙҙәренән яһалған.
- Яңаҡһөйәклеләрҙең баш һөлдәһе ике өлөштән: мейе ҡумтаһынан һәм бит өлөшөнән тора. Бит өлөшө өҫлө-аҫлы пар яңаҡтарҙан тора.
- Өҫкө һәм аҫҡы яңаҡтары бер-береһенә ҡапма-ҡаршы ҡуйылған. Яңаҡтарҙа һәр береһе үҙ ҡаҙнаһы менән тештәр урынлашҡан.
- Парлы ослоҡтары бар.
- Эске ҡолаҡта өсөнсө (горизонталь) ярым түңәрәк канал бар.
- Күҙәнәк кимәлендә айырмалары булып, нейрондарында миелен япма (ҡатлам) булыуы тора. Шулай уҡ, антигендарҙы[1] таныу өсөн V(D)J антиесемдәр сылбырын рекомбинациялаусы адаптив иммун системаһы бар.
Яңаҡһөйәклеләр һыуҙа, ҡоро ерҙә йәшәй. Уларҙың айырым бер өлөшө һауала осоуға һәм ер аҫтында көн итеүгә яраҡлашҡан.
Яңаҡһөйәклеләр инфратибына
- Кэрролл Р. Палеонтология и эволюция позвоночных: В 3-х т. Т. 3. — М.: Мир, 1993. — 312 с. — ISBN 5-03-001819-0.
- Наумов С. П. Зоология позвоночных. — М.: Просвещение, 1982. — 464 с.
- Латюшин В. В. Хайуандар. Дөйөм белем биреү учреждениелары өсөн дәреслек. — Өфө.: Китап. 2011. ISBN 978-5-295-05368-9