Лондон

Лондон (инг. London) — Англияның һәм Бөйөк Британияның баш ҡалаһы һәм иң эре ҡалаһы.^[2][3] Темза йылғаһы ярында, римляндар менән яҡынса 43 йылда Лондиниум тип нигеҙләнғән, ике быуат ваҡытында ул эре тораҡ пункты.^[4] Лондондын боронғо ядроһы Лондон Сити 2,9 км² майҙанында урынлашҡан һәм 2011 йылда унда 7,375 кеше йәшәғән. 19 быуаттан башлап Лондон термины — боронғо ядро уратып алған метрополиялар исеме.^[5] Был конурбацияның ҙур өлөшө Ҙур Лондон (майҙаны — 1572 км²),^{[6][7][note 1]} Англияның регионы; Лондон мэры һәм Лондон Ассамблеяһы менән идара ителә.^{[8][note 2]} Конурбацияға тағы ла ике округтар инә: Лондон Сити һәм Бөйөк Лондон,^[9] ләкин тарихтан улар Сити, Мидлсекс, Эссекс, Суррей, Кент һәм Хардфордшир графлыҡтар араһында бүленде.

Ҡала
Лондон ингл. London
Герб
Ил	Бөйөк БританияБөйөк Британия
Бөйөк Британия иле	Англия
Регион	Ҙур Лондон
Координаталар	51°30′26″ с. ш. 00°07′39″ з. д.HGЯO
Эске бүленеш	Сити һәм 32 район (ингл. boro): Вестминистер Кенсингтон һәм Челси, Хаммерсмит и Фулхэм, Уондсуэрт, Ламбет, Саутуарк, Тауэр-Хамлетс, Хакни, Ислингтон, Камден, Брент, Илинг, Хаунслоу, Ричмонд-апон-Темс Кингстон-апон-Темс, Мертон, Саттон, Кройдон, Бромли, Луишем, Гринвич, Бексли, Хаверинг, Баркинг һәм Дагенем, Редбридж, Ньюхэм, Уолтем-Форест, Харринги, Энфилд, Барнет, Харроу, Хиллингдон,
Мэр	Садыйк Хан, Садыйк Аманулла улы Хан, (ингл. Sadiq Aman Khan, урду صادق امان خان‎
Нигеҙләнгән	43 йыл
Майҙаны	1706,8 км² км²
Климат тибы	уртаса диңгеҙ
Халҡы	▲ 8 416 999[1] кеше (2013)
Тығыҙлығы	5173 кеше/км²
Агломерация	▲ 8 631 000 кеше (2010)
Милли состав	аҡ 59.8% (шул иҫәптән британдар 44.9%), азиаттар 18.4%, ҡара тире 13.3%, ҡушма 5%, башҡа 3.4%
Конфессиональ составы	христиандар 48.4%, мосолмандар 12.4%, индуисттар5.1%, йәһһдтәр1.8%, сикхтар 1.5%, атеисттар 20.7%
Этнохороним	лондонсы
Сәғәт бүлкәте	UTC0, йәйге UTC+1
Телефон коды	+44 20
Почта индексы	E, EC, N, NW, SE, SW, W, WC, BR, CM, CR, DA, EN, HA, IG, KT, RM, SM, TN, TW, UB, WD
Һанлы танытмалар
Рәсми сайт	london.gov.uk  (инг.)
элекке исемдәре	Лондиниум, Авгу́ста, Люнденвик, Люнденбург
Лондон

Лондон алдынғы глобаль ҡалаһы.^[10][11] Сәнғәт, коммерция, мәғариф, күңел асыу, мода, финанс, һаулыҡ һаҡлау, матбуғат, махсус хеҙмәтләштереү, фән тикшеренеүҙәр, туризм, транспорт яҡтан көслө һәм был яҡшы яҡтар уны бик данлыҡлы ҡала тип эшләйҙәр.^{[12][13][14][15]} Донъяның беренсе финанс үҙәге,^{[16][17][18][19]} Эске тулайы продукт буйынса башҡалалар араһында иҫәпләү ысулы буйынса 5-се ләкин 6-сы урында тора.^{[note 3][20][21]} Лондон донъя мәҙәниәт үҙәге.^{[22][23][24][25]} Донъяла иң күп туристар йыйған ҡала^[26] һәм донъяла иң ҙур аэропорт системаһы эргәһендә ҡала.^[27] Инвестициялар бирелғән буйынса донъяла иң алдынғы урын,^[28][29][30] донъяның топ-10 ритейлдары һәм^[31][32] шәхси бизнесмендар^[33][34] бында. Лондонда 43 университет бар^[35]. Программалар төҙөү сәнәғәтенең донъя лидеры.^[36] 2012 йылда Лондонда өсөнсө тапҡыр Йәйге Олимпия уйындары үткәрелде.^[37]

Лондонда куп спектрлы милләттәр йәшәғән ҡалаһы. Ҙур Лондонда 300 телдәрҙә һөйләшәләр.^[38] Милли статистика офисы мәғлүмәте буйынса 2014 йылда Лондондын халҡы- 8,538,689, Европа Берләшмәһенең халыҡ һаны буйынса иң эре муниципалитет,^[39] һәм Бөйөк Британияның 12,5 % халҡы.^[40] Лондон ҡалаһы халыҡ һаны буйынса Европа Берлешмәһендә икенсе урында тора, Париждан һуң (конурбация 9,787,426 кеше).^[41] Ҙур Лондон 13,879,757 халҡы менән Европа Берләшмәһендә иң эре конурбация.^[42] 1831—1925 йылдарҙа Лондон халыҡ һаны буйынса донъяла иң эре ҡала булды.^[43]

Лондонда дүрт бөтә донъя мираҫы объекттары бар: Тауэр; Королева ботаник баҡсалары; Вестминистер графлығы: Вестминстер һарайы, Вестминстер аббатлығы һәм Изге Маргарита сиркәүе индерә; Гринвич (Гринвич Королева Обсерваторияһы беренсе 0° Гринвич меридианы үткән урын).^[44] Башҡа иҫтәлекле урындар Букингем Һарайы, Лондон күҙе, Пикадилли майҙаны, Изге Павел Соборы, Тауэр күпере, Трафальгар майҙаны, Шард бейек йорты,Британ Музейы, Милли Галлерея, Вест Энд театрҙары, Тейт Модерн һәм Британ китапханаһы.^[45] Лондон метрополитены донъяның беренсе булып төҙөлдө.

London исеме этимологияһы куп спектрлы, күп вариантлы.^[46] Был боронғо исем 2-се быуатта сығанаҡтарҙа табылды. Ул 121 йылда Лондиниум тип йөрөтөлә, роман-британ сығышы менән.^[46] Был иң беренсе аңлатма Гальфрид Монмутский менән Historia Regum Britanniae эшендә бирелде.^[46] Ошо версия буйынса ҡаланы Люд короле баҫты һәм уға Kaerlud исемен бирҙе.^[47]. 1898 йылдан ҡала исеме *Londinos бер кельт кеше буйынса бирелде тип аңлатма йөрөй башланы.

Лондондын ҙурая барыуын туҡтатыу

Лондондын йәшел поясы Англияныӊ башҡа йәшел поястар араһында.

Лондондын ҙурая барыуын туҡтатыу өсөн Икенсе донъя һуышындан һуӊ Л. Аберкромби проекты буйынса Лондондын йәшел поясы (ингл. Metropolitan Green Belt, London’s Green Belt) төҙөлә. Хәҙер ул Ҙур Лондонда (10 %) һәм сиктәш графлыҡтарҙа (90 %) урынлашҡан. Майҙан — 554,7 меӊ га (2011 йыл), Лондондын территорияһынан өс тапҡырға ҙурырраҡ^[48].

Халыҡ һаны

Йыл Халыҡ һаны 1801 1 011 157 [49] 1811 1 197 673 [49] 1821 1 450 122 [49] 1831 1 729 949 [49] 1841 1 917 013 [49] 1851 2 286 609 [49] 1861 3 094 391 [49] Йыл Халыҡ һаны 1871 3 902 178 [49] 1881 4 709 960 [49] 1891 5 565 856 [49] 1901 6 226 494 [49] 1911 7 157 875 [49] 1921 7 553 526 [49] 1931 8 098 942 [49] Йыл Халыҡ һаны 1941 7 987 936 [49] 1951 8 164 416 [49] 1961 7 781 342 [49] 1971 7 449 184 [49] 1981 6 608 513 [49] 1991 6 887 280 [49] 2001 7 172 036 [49] Йыл Халыҡ һаны 2013 8 416 535 [50] 2016 8 787 892 [51] 2018 8 908 081 [52] 2021 8 799 728 [53]

Галерея

• 
  Вестминстер һарайы һәм Биг-Бен.
• 
  Ҙур Лондон администрацияһы (Сити-холл).
• 
  Лондон күҙе, күҙәтеү тәгәрмәсе.
• 
  Лондон-сити — оло эшлекле һәм финанс үҙәге.
• 
  Тәбиғәт фәндәре тарихы музейы, Лондон.
• 
  Harrods, Лондонда билдәле универмаг. Кенсингтон һәм Челси районда урынлашкан.

Иҫкәрмәләр

1. See also: Independent city § National capitals.
2. The London Mayor is not to be confused with the Lord Mayor of London who heads the City of London Corporation, which administers the City of London.
3. Rankings of cities by metropolitan area GDP can vary as a result of differences in the definition of the boundaries and population sizes of the areas compared, exchange rate fluctuations and the method used to calculate output. London and Paris are of broadly similar size in terms of total economic output which can result in third party sources varying as to which is defined as having the fifth- and sixth-largest city GDP in the world. A report by the McKinsey Global Institute published in 2012 estimated that London had a city GDP of US$751.8 billion in 2010, compared to US$764.2 billion for Paris, making them respectively the sixth- and fifth-largest in the world. A report by PricewaterhouseCoopers published in November 2009 estimated that London had a city GDP measured in purchasing power parity of US$565 billion in 2008, compared to US$564 billion for Paris, making them respectively the fifth- and sixth-largest in the world. The McKinsey Global Institute study used a metropolitan area with a population of 14.9 million for London compared to 11.8 million for Paris, whilst the PricewaterhouseCoopers study used a metropolitan area with a population of 8.59 million for London compared to 9.92 million for Paris.

1. Annual Mid-year Population Estimates for England and Wales, 2012  (билдәһеҙ). ONS. Дата обращения: 2013-9-11.
2. London  (билдәһеҙ). Collins Dictionary (n.d.). Дата обращения: 23 сентябрь 2014.
3. The World Factbook  (билдәһеҙ). Central Intelligence Agency (1 февраль 2014). Дата обращения: 23 февраль 2014. 2019 йыл 7 ғинуар архивланған.
4. Roman London  (билдәһеҙ). Museum of London (n.d.). Архивировано 22 июнь 2008 года.
5. Mills 2001, p. 140
6. Government Offices for the English Regions, Fact Files: London  (билдәһеҙ). Office for National Statistics. Дата обращения: 4 май 2008. Архивировано из оригинала 24 ғинуар 2008 года. 2008 йыл 24 ғинуар архивланған.
7. Elcock Howard. Local Government: Policy and Management in Local Authorities. — London: Routledge, 1994. — P. 368. — ISBN 978-0-415-10167-7.
8. Jones Bill. Politics UK. — Harlow: Pearson Education, 2007. — P. 868. — ISBN 978-1-4058-2411-8.
9. Lieutenancies Act 1997
10. Adewunmi, Bim. London: the everything capital of the world, The Guardian (10 March 2013).
11. What's The Capital Of The World?  (билдәһеҙ) More Intelligent Life. Дата обращения: 4 июль 2013. 2013 йыл 22 сентябрь архивланған.
12. The World's Most Influential Cities 2014  (билдәһеҙ). Forbes. Дата обращения: 2 март 2015.
13. Global Power City Index 2014  (билдәһеҙ). Institute for Urban Strategies – The Mori Memorial Foundation. Дата обращения: 2 март 2015.
14. Dearden, Lizzie. London is 'the most desirable city in the world to work in', study finds (7 October 2014). 2 март 2015 тикшерелгән.
15. London leads the UK for world-class research  (билдәһеҙ). London & Partners. Дата обращения: 2 март 2015. 2019 йыл 1 апрель архивланған.
16. The Global Financial Centres Index 18  (билдәһеҙ). Long Finance (сентябрь 2015). 2017 йыл 27 февраль архивланған.
17. Worldwide Centres of Commerce Index 2008  (билдәһеҙ). Mastercard.
18. Global Financial Centres Index 18  (билдәһеҙ). Z/Yen (2015). 2017 йыл 27 февраль архивланған.
19. World's Most Economically Powerful Cities, Forbes (15 July 2008).
20. The Most Dynamic Cities of 2025, Foreign Policy (September–October 2012). 28 сентябрь 2012 тикшерелгән. 2012 йыл 4 ноябрь архивланған.
21. Global city GDP rankings 2008–2025  (билдәһеҙ). PricewaterhouseCoopers. Дата обращения: 16 ноябрь 2010. Архивировано 19 май 2011 года. 2013 йыл 30 май архивланған.
22. Calder, Simon. London, capital of the world, The Independent (22 December 2007).
23. Teodorczuk, Tom. London is the world capital of the 21st century ... says New York, London Evening Standard (20 March 2007). 2009 йыл 25 ноябрь архивланған.
24. London School of Economics (11 March 2008). London is world capital of culture says LSE expert. Пресс-релиз. 2011 йыл 18 ноябрь архивланған.
25. Cultural Strategy  (билдәһеҙ). Greater London Authority (6 сентябрь 2010). Дата обращения: 10 февраль 2012. 2012 йыл 9 февраль архивланған.
26. London tops ranking of destination cities (1 June 2011). 12 июнь 2012 тикшерелгән. 2011 йыл 3 июнь архивланған.
27. Beijing to overtake london as world's largest aviation hub  (билдәһеҙ). Centre for Aviation. Дата обращения: 12 июнь 2012.
28. Global Cities Investment Monitor 2015  (билдәһеҙ). KPMG. Дата обращения: 27 август 2015.
29. Global Investor Intentions Survey 2015  (билдәһеҙ). CBRE. Дата обращения: 27 август 2015. 2015 йыл 23 август архивланған.
30. London Top Target for Global Investors, Secondary Markets Gain Popularity  (билдәһеҙ). World Property Journal. Дата обращения: 27 август 2015.
31. Global Retail Report 2014  (билдәһеҙ). CBRE. Дата обращения: 27 август 2015.
32. Bourke, Joanna. London retains title as world's most international shopping destination  (билдәһеҙ). London Evening Standard (18 май 2015). Дата обращения: 27 август 2015.
33. The Wealth Report 2015  (билдәһеҙ). Knight Frank. Дата обращения: 27 август 2015.
34. Bourke, Joanna. NYC Is No Longer the No. 1 City for the Super-Wealthy  (билдәһеҙ). Curbed (11 март 2015). Дата обращения: 27 август 2015.
35. Greater London Authority (20 August 2008). Number of international students in London continues to grow. Пресс-релиз. Архивировано из первоисточника 19 май 2011. 2010 йыл 24 ноябрь архивланған.
36. PricewaterhouseCoopers Cities of opportunity 6 – London takes the top spot  (билдәһеҙ). Дата обращения: 16 сентябрь 2015.
37. IOC elects London as the Host City of the Games of the XXX Olympiad in 2012  (билдәһеҙ). International Olympic Committee (6 июль 2005). Дата обращения: 3 июнь 2006.
38. Languages spoken in the UK population  (билдәһеҙ). National Centre for Language. Дата обращения: 6 июнь 2008. Архивировано 19 май 2011 года. 2011 йыл 11 май архивланған.
39. Largest EU City. Over 7 million residents in 2001  (билдәһеҙ). Office for National Statistics. Дата обращения: 28 июнь 2008. Архивировано 26 июль 2007 года.
40. Focus on London – Population and Migration | London DataStore  (билдәһеҙ). Greater London Authority. Дата обращения: 10 февраль 2012. 2010 йыл 16 октябрь архивланған.
41. 2011 Census – Built-up areas  (билдәһеҙ). ONS. Дата обращения: 29 июнь 2013.
42. The London Plan (March 2015)  (билдәһеҙ). London.gov.uk. The Greater London Authority. Дата обращения: 7 июль 2015.
43. London: The greatest city  (билдәһеҙ). Channel 4. Дата обращения: 12 октябрь 2008. Архивировано 19 май 2011 года.
44. Lists: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland  (билдәһеҙ). UNESCO. Дата обращения: 26 ноябрь 2008.
45. West End Must Innovate to Renovate, Says Report, What's On Stage (25 January 2008). 15 ноябрь 2010 тикшерелгән. 2011 йыл 30 апрель архивланған.
46. Mills 2001, p. 139
47. Ackroyd, Peter. London, The New York Times (2 December 2001). 28 октябрь 2008 тикшерелгән.
48. Department for Communities and Local Government. Local Planning Authority Green Belt Statistics: England 2010/11. — Лондон, 2011. — С. 2. — ISBN 978-1-4098-2953-9. (инг.)
49. http://www.visionofbritain.org.uk/data_cube_page.jsp?data_theme=T_POP&data_cube=N_TOT_POP&u_id=10097836&c_id=10001043&add=N
50. http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/HTMLDocs/dvc134_a/index.html
51. http://www.ons.gov.uk/ons/rel/pop-estimate/population-estimates-for-england-and-wales/mid-2012/mid-2012-population-estimates-for-england-and-wales.html
52. Estimates of the population for the UK, England, Wales, Scotland and Northern Ireland
53. https://www.nomisweb.co.uk/sources/census_2021/report?compare=E12000007