Kinaban

An Kinàban (simbolo: ; Ingles: Earth) an ikatolong planeta poon sa Saldang asin an pinakadakulà sa mga terestreng planeta sa Sistemang Solar, sa diametro sagkod masa. Inaapod man ining An Kinàban, Planetang Kinàban, asin Dagâ.

An hitsura kan Kinàban

Susog sa radyometrikong pagkarkulo asin iba pang mga ginugunoan na ebidensya, an kinaban iyo naporma sa nakaaging 4.5 bilyon na taon.^[1][2] Sa ngonyan, ini sana an aram na bagay sa uniberso na tinataluboan nin organismong mga may buhay.

Karakter

Buhay na planeta

An paghiro kan tubig sa manlainlain na parte kan hidrospero sa paagi kan "siklong tubig" (water cycle).

An Kinaban iyo an solamenteng planeta sa Sistemang Solar na igwa nin dakulong bilang nin likidong tubig.^[3] Harus 74% kan kaibabawan nin Kinaban an pigtatakloban nin likido o nagyeyelong tubig. Huli kaini, an mga tawo minsan inaapod ini bilang an asul na planeta.^[4]

Huli sa tubig kaini, an Kinaban iyo nagsisirbing harong sa milyon nin mga espesye kan tinanom asin hayop na nangangaipo nin tubig para mabuhay.^[5][6] An mga bagay na nabubuhay sa Kinaban iyo labing nabago an kaibabawan kaini. Halimbawa, an mga suanoy na cyanobacteria pigliwat an ere asin pigtawan ini nin oksiheno. An nabubuhay na parte kan kaibabawan nin Kinaban iyo inaapod na "biospera".^[7]

Pag-itok

An mga parte kan kinaban

An grabidad kan Kinaban nakikipagbugnotan man sa grabidad kan ibang bagay sa espasyo, orog na an Saldang asin Bulan, an huri iyo sana man an satelayt kan Kinaban. An Kinaban nag'iitok sa Saldang sa laog nin 365.26 na aldaw, periodong sinasabing aldaw-Kinaban. Durante sa panahon na ini,an Kinaban naitok sa saiyang ehe nin mga 366.26 na beses.

An pag'itok sa ehe kan Kinaban medyo tagilid kun ibabaing sa direksyon nin pag'orbit, na iyo ini an kinakawsa kan sinasabing mga iba-ibang panahon sa kadagaan. An pagbugnotan nin higop sa grabidad sa pag'ultan kan Kinaban asin Bulan iyo an nakawsa kan arohoy kan tubig sa mga dagat asin salog, asin iyo an nadikta kun ini matignarakul o mahubas. Ini man an nataong estabilidad sa orientasyon kani sa saiyang ehe, asin ini nakontrol kan pagluya kan pag'itok. An Kinaban iyo an pinakadusok na planeta sa Sistema Solar asin pinakadakula sa apat na terestreng planeta.

Hilingon man

• Saldang
• Bitoon
• Bulan (astronomiya)

Mga panluwas na takod

• Earth – Profile – Eksplorasyon kan Sistemang Solar – NASA
• Earth Observatory – NASA
• Earth – Videos – International Space Station:
  • Video (01:02) – Kinaban (time-lapse)
  • Video (00:27) – Kinaban sagkod an mga aurora (time-lapse)
• Google Earth 3D, inter-aktibong mapa
• Inter-aktibong 3D na biswalisasyon kan Saldang, Kinaban, sagkod Bulan na sistema
• GPlates Portal (University of Sydney)

Toltolan

1. "The age of the Earth in the twentieth century- a problem (mostly) solved". Geological Society, London, Special Publications. Retrieved 2009-07-28.
2. Dalrymple G. Brent 2004. Ancient Earth, ancient skies: the age of Earth and its cosmic surroundings. Stanford. p26, table 3.1
3. "Rover reveals Mars was once wet enough for life". Microsoft. Archived from the original on February 10, 2004. Retrieved 28 July 2009. Unknown parameter |url-status= ignored (help)
4. Blue Planet is a poetic title for the Earth used in movies, in cheap paper books, in poetry, and in government reports (such as the European Space Agency's Exploring the water cycle of the Blue Planet)
5. "How many species are there on Earth". Harvard University. Retrieved 2009-07-28.
6. Purves, William Kirkwood (2001). Life, the science of biology. Macmillan. p. 455. ISBN 978-0-7167-3873-2.
7. "Origins of life on Earth". Space.com. Archived from the original on 2009-07-28. Retrieved 2009-07-28. Unknown parameter |url-status= ignored (help)