Ізьмір

Ізьмі́р (па-турэцку: İzmir) — трэці паводле колькасьці насельніцтва горад у Турэччыне і другі паводле велічыні порт краіны (пасьля Стамбулу), адміністрацыйны цэнтар правінцыі Ізьміру.

Ізьмір
турэц. İzmir
Дата заснаваньня:	III тысячагодзьдзе да н. э.
Краіна:	Турэччына
Рэгіён:	Эгейскі
Правінцыя:	Ізьмір
Кіраўнік:	Cemil Tugay[d][1]
Плошча:	893,13 км²
Вышыня:	9 м н. у. м.
Насельніцтва (2017)
колькасьць:	3 028 323 чал.
шчыльнасьць:	3390,69 чал./км²
Тэлефонны код:	232
Паштовы індэкс:	35000–35999
Нумарны знак:	35
Геаграфічныя каардынаты:	38°24′0″ пн. ш. 27°10′0″ у. д.
Ізьмір на мапе Турэччыны Ізьмір
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
https://www.izmir.bel.tr/

Ізьмір — адзін з найстаражытнейшых гарадоў Міжземнаморскага басэйну. Паселішча на месцы гораду існавала за 3000 гадоў да н. э. Ізьмір (Сьмірна) — меркаваная радзіма Гамэра. Нягледзячы на пастаянную зьмену правіцеляў, асабліва ў сярэднія вякі, горад захоўваў свой пераважна эліністычны (грэцкі) характар на працягу тысячагодзьдзяў, застаючыся важным хрысьціянскім цэнтрам Малой Азіі.

Гісторыя

Агара

Паселішча на тэрыторыі сучаснага Ізьміру існавала яшчэ за 3 тысячы гадоў да н.э. У IX стагодзьдзі да н.э. эалійскія грэкі заснавалі тут фартэцыю, якая ўжо ў наступным стагодзьдзі дасталася іянійцам, перабудаваўшым фартэцыю ў поліс. На VIII—VII стагодзьдзі да н.э. прыпадае першы пэрыяд росквіту Старой Сьмірны, сярод жыхароў якой быў у той час і Гамэр.

Але каля 600 году да н.э. лідыйскі кароль Аліят II зьнішчыў Старую Сьмірну, якая на 3 стагодзьдзі становіцца невялічкім паселішчам. У канцы IV стагодзьдзя да н.э. Антыгон I Аднавокі заснаваў за 3,5 км на паўднёвы захад ад Старой Сьмірны новы горад, а закладзены ім порт паклаў пачатак росквіту Сьмірны, якая неўзабаве стала адным з найважнейшых гандлёвых гарадоў Азіі і сябрам Іянійскага Зьвязу.

З 189 году Сьмірна падтрымлівае ў войнах Рым і ў 133 годзе ўваходзіць у склад рэспублікі. Пасьля землятрусаў 178 і 180 гадоў горад быў адбудаваны наноў.

Ад пачатку хрысьціянства Сьмірна становіцца адным з найвайжнейшых яго цэнтраў. У 395 годзе горад уваходзіць у склад Бізантыйскай імпэрыі. У 654 і 672/673 гадох цярпеў ад нападаў арабаў, а ў 1076 годзе быў заваяваны сэльджукамі. Ужо ў 1092 годзе бізантыйскі імпэратар Алексій I Камнін здолеў адваяваць частку Малой Азіі разам зь Сьмірнай, аднак паводле дамовы зь генуэзцамі, тыя атрымалі гандлёвыя правы і кантроль над горадам. У 1317 годзе туркі спачатку заваявалі частку гораду, а ў 1329 годзе і порт.

У 1402 годзе Сьмірну захапіла войска хана Тымура. Мір у горад вярнуўся толькі ў 1422 годзе пры Мурадзе II. У 1472 годзе горад быў спалены вэнэцыянцамі, пасьля чаго на некалькі стагодзьдзяў увайшоў у склад Асманскай імпэрыі. У гэты час, акрамя турак, тут ужо жылі грэкі і габрэі, а з 1605 году пасяліліся армяне, якія сталі кантраляваць гандаль. Кожная этнічная група жыла ў асобным квартале гораду.

У другой палове XIX стагодзьдзя Сьмірна становіцца адміністрацыйным цэнтрам віляету Айдын. Горад заставаўся шматнацыянальным да пачатку XX стагодзьдзя, аднак пасьля прыходу да ўлады ў 1909 годзе младатуркаў пачалася туркізацыя і дэпартацыя часткі армянскага і грэцкага насельніцтва. А пасьля грэка-турэцкага абмену насельніцтвам 1923 г., Сьмірна становіцца амаль цалкам мусульманскай і турэцкай.

У нашыя дні Ізьмір — важны культурны, навуковы і прамысловы цэнтар. Горад лічыцца самым лібэральным у Турэччыне.

Славутасьці

Мячэт Хісар

• рымская агара
• фартэцыя Кадыфэкале
• базар Кемэральты зь мячэтам Хісар
• Гадзіньнікавая вежа
• Асансёр (вежа зь ліфтам)
• Этнаграфічны музэй