Бізантыйскі крыж (неадназначнасьць)

Бізантыйскі крыж — назва хрысьціянскага крыжа, які паходзіць зь Бізантыйскай імпэрыі.

• Бізантыйскі крыж — чатырохканцовы крыж, у якім папярочкі пашыраюцца ад цэнтру да канцоў, прычым вэртыкальная папярочка даўжэйшая за гарызантальную;
• Васьміканцовы крыж (таксама бізантыйскі крыж) — хрысьціянскі сымбаль у форме лятарынскага крыжа з кароткай папярочкай унізе, гарызантальнай або дыяганальнай^[1][2]. Узьнік у часы Бізантыйскай імпэрыі, да падзелу хрысьціянаў на каталікоў і праваслаўных. Нахіл ніжняй папярочкі зьявіўся ня згодна з кананічнымі пастановамі^[3], а ў выніку творчага пошуку царкоўных мастакоў дзеля наданьня ўмоўнага аб’ёму плоскай выяве ў выяўленчым мастацтве^[4] і падкрэсьленьня адметнасьці ніжняй папярочкі ў структуры Гальгоцкага крыжа^[5]. У 1551 годзе з ініцыятывы маскоўскага гаспадара Івана IV Тырана^[6] ўкосны варыянт васьміканцовага крыжа ўпершыню ў гісторыі пачаў ставіцца на купалы маскоўскіх цэркваў^[7] (раней ён, як і васьміканцовы крыж з роўнай ніжняй папярочкай, ужываўся толькі ў сакральным выяўленчым і дэкаратыўна-прыкладным мастацтве). Таксама з гэтага часу ўкосны васьміканцовы крыж пачаў выкарыстоўвацца на маскоўскай дзяржаўнай і вайсковай сымболіцы^[8]. У 2-й палове XIX ст. ён насаджаўся ўладамі Расейскай імпэрыі ў рэчышчы палітыкі русіфікацыі Беларусі^[9] і Ўкраіны^[10]. Да канца XX стагодзьдзя стаў сымбалем Расейскай праваслаўнай царквы^[11][12][13] і адметнасьцю культурнага ляндшафту Расеі^{[14][15][16][17]}. Гэта прывяло да таго, што варыянт васьміканцовага крыжа з касой ніжняй папярочкай стаў называцца маскоўскім^{[7][12][18][19][20][21][22][23][24][25][26][27][28]} (расейскім^{[13][29][30][31][32][33][34]}) крыжам і атаясамлівацца з расейскай рэлігійнай экспансіяй^[3].

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі ласка, выберыце той, які Вас цікавіць. Калі вы патрапілі сюды зь іншай старонкі Вікіпэдыі, калі ласка, вярніцеся і выпраўце спасылку на патрэбную.