Лявоніха

Лявоніха — народны парна-масавы беларускі народны танец, які выконваецца на мэлёдыю аднайменнай песьні, якая пачынаецца са словаў «А Лявоніху Лявон палюбіў…». Таксама танец вядомы ў Польшчы^[1]. Лявоніха шырока вядомая па ўсёй Беларусі^[2].

«Лявоніха» на паштовай марцы Беларусі

Харэаграфія

Музыка танца народная, музычны памер 2/4.

Кампазыцыйна будуецца на нескладаных рухах, якія выконваюцца ў хуткім тэмпе. Рухі танцораў самыя розныя: дробат, галоп, прытупы, просты крок, падэбаск і г. д., яны часта суправаджаюцца плясканьнем у далоні^[2].

Нотны запіс мэлёдыі Лявоніхі

Лявоніха выконваецца як у масавых, так і ў сольных варыянтах. У масавых варыянтах малюнкі самыя разнастайныя: круг, шэн, зорачкі, карона, варотцы, до-за-до, кружэньне ў парах пад рукі^[3]. У некаторых рэгіёнах Лявоніха выконвалася, як сольны танец, калі выканаўцы па аднаму выходзілі ў сярэдзіну круга й паказвалі сваё майстэрства. Пры такім выкананьні была дапушчальная вялікая доля імправізацыі^[2][3].

У сцэнічных нацыянальных касьцюмах, якія лягчэй і карацей традыцыйнай вопраткі Лявоніха выглядае яшчэ больш імклівай і жывой^[4].

Арыгінальнае сцэнічнае рашэньне гэтага танцу знайшоў, напрыклад, балетмайстар В. Ямінскі. У пастаноўцы, ажыцьцёўленай ім у народным ансамблі танца, танчаць адны дзяўчыны, ствараючы атмасфэру нязмушанай весялосьці. Удала знойдзеныя тут выразныя сродкі, якія пераканаўча раскрываюць характар ​​і ўзаемаадносіны танцуючых^[5].

К. А. Алексютовіч у сваіх пастаноўках узбагаціў малюнак Лявоніхі маляўнічымі ўзорамі. Кампазыцыя танца стала цікавей, багацей і разам з тым прасьцей. Танец набыў сцэнічную форму.

У балеце «Салавей» (пастаноўка А. Ермалаева) Лявоніха, якую паставіў К. Алексютовіч, была фінальнай сцэнай спэктаклю. На дэкадзе беларускага мастацтва ў Маскве ў 1941 годзе фінальны танец балета танчыла адначасова 100 параў^[6]. Мікалай Галаванаў так ахарактарызаваў яго^[7]:

	«Лявоніха», пастаўленая тав. Алексютовічам, можа быць аднесена да лепшых узораў нацыянальнага танцавальнага мастацтва

Таксама «Лявоніха» выкарыстаная ў балетах «Аповесць пра каханьне», пастаноўка А. Ермалаева, «Князь-возера», пастаноўка К. Мулера.

У культуры

«Лявоніху» ў шэрагу найбольш распаўсюджаных на ігрышчах танцаў адзначаў у сваёй кнізе Е. Э. Сно^[8]. А. Грыневіч адзначаў^[9] іншыя назвы танца: «Крутуха», «Круцёлка», «Падарожная».

Першая публікацыя танца «Лявоніха» была ў складзе музычнай камэдыі «Тарас на Парнасе» кампазытара Ёсіфа Шадурскага ў зборніку «С околиц Витебска», але на думку беларускага музыказнаўцы Б. С. Смольскага напеў Лявоніхі можа ўзыходзіць да далёкіх часах мастацтва скамарохаў. Гэтая тэорыя пацьвярджаецца дасьледаваньнямі В. Цукермана^[4].

А. Макаёнак напісаў твор «Лявоніха на арбіце».