Прыніжаныя і зьняважаныя (раман)

«Прыні́жаныя і зьнява́жаныя» — раман Фёдара Дастаеўскага, упершыню апублікаваны ў 1861 годзе ў часопісе «Время» з падзагалоўкам: «З запісак нязьдзейсьненага літаратара» і прысьвячэньнем М. М. Дастаеўскаму. Сёлета ў Пецярбурзе друкаваўся асобным выданьнем. Пры жыцьці пісьменьніка перавыдаваўся ў 1865 і 1879 гг. Гэта першы са шматлікіх раманаў Дастаеўскага, у якім цэнтральную ідэю занімаюць чалавечыя пакуты і ўпершыню распрацоўваецца вобраз «эгаізму пакутаў». Экранізаваны ў 1991.

Прыніжаныя і зьняважаныя
Униженные и оскорблённые
Жанр:	раман
Аўтар:	Фёдар Дастаеўскі
Мова арыгіналу:	расейская
Год напісаньня:	1861
Публікацыя:	1861
Папярэдні твор:	Вёска Сьцяпанчыкава і яе жыхары
Наступны твор:	Занатоўкі зь мёртвага дому
Вікікрыніцы зьмяшчаюць поўны тэкст гэтага твору

«Прыніжаныя і зьняважаныя» зьяўляецца першым вялікім раманам Дастаеўскага пасьля катаргі. У ім адлюстраваліся ідэйна-мастацкая эвалюцыя пісьменьніка, у якога ў Сыбіры сасьпела перакананьне ў трагічнай адарванасьці перадавой расейскае інтэлегенцыі ад «глебы», нявер’е ў рэвалюцыйны шлях пераўтварэньня расейскае рэчаіснасьці^[1].

Сюжэт

У аснове апавяданьня закладзеныя дзьве сюжэтныя лініі: любоўны трохкутнік Каця — Алёша — Наташа, і ўзаемадзеяньне Івана Пятровіча з асірацелай дзяўчынкай Аленай (Нэлі), якой ён аказвае сваё заступніцтва. Дастаеўскі паказвае рэжысэра гэтага жудаснага і разам з тым звычайнага і бясконцага пецярбурскага спэктакля — чалавека з уладай і сувязямі^[2], увасабленьнем якога зьяўляецца Пётр Валкоўскі. Яго жыцьцё пазначана сьмерцю тых, хто меў няшчасьце зь ім зблізіцца. Першай яго жонкай была купецкая дачка, другая — дачка прамыслоўцы Іераміі Сьміта. Абедзьве яны сталі нецікавымі пасьля таго, як даверылі яму свае грошы. Сувязі і махінацыі дапамаглі Валкоўскаму выйсьці сухім з вады. Вобраз Валкоўскага прачытваецца як алюзія на ўладатрымальнікаў у імпэрыі. Улада — гэта апошняя іхняя апора. Дзяржаўная служба цікавіць Валкоўскага толькі як даходнае месца^[2].

Пэрсанажы

Яна як быццам бы хацела некага зьдзівіць або напалохаць сваімі подзьвігамі; быццам яна хвалілася перад некім? Але штосьці тайнае высьпявала ў яе душы… Так, стары меў рацыю; яна зьняважана, рана яе не магла загаіцца, і яна нібы знарок старалася разьвярэджваць сваю рану гэтай таямнічасьцю, гэтым недаверам да ўсіх нас; яна быццам бы атрымлівала асалоду ад свайго болю, ад эгаізму пакуты, калі можна так сказаць. Гэтае разьвярэджваньне болю і асалода ад яго былі мне зразумелыя: гэта асалода многіх пакрыўджаных і зьняважаных, якія прыгнечаны лёсам і ўсьведамляюць яго несправядлівасьць

«Прыніжаныя і зьняважаныя», частка IV, разьдзел 4

• Іван Пятровіч, пецярбурскі літаратар, ад яго асобы вядзецца наратыў
• Мікалай Сяргеевіч Іхмянёў, памешчык
• Ганна Андрэеўна Іхмянёва (да шлюба Шумілава), жонка Іхмянёва
• Наташа Мікалаеўна, дачка Іхмянёва
• Маўра, пакаёўка Наташы Мікалаеўны
• Князь Пётр Аляксандравіч Валкоўскі
• Князь Аляксей Пятровіч Валкоўскі, сын Пятра Валкоўскага
• Іерамія Сьміт
• Алена (Нэлі), унучка Сьміта
• Філіп Філіпыч Маслабоеў, стары знаёмы Івана Пятровіча па ўнівэрсытэту
• Аляксандра Сямёнаўна, жонка Маслабоева
• Кацярына Фёдараўна, будучая жонка князя Аляксея Валкоўскага