Су-24

Су-24 (Т-6, паводле кадыфікацыі НАТО: па-ангельску: Fencer — «фэхтавальнік») — савецкі і расейскі франтавы бамбавік з крылом зьмяняльнай стрэлавіднасьці, прызначаны для нанясеньня ракетна-бомбавых удараў у простых і складаных мэтэаўмовах, днём і ўначы, у тым ліку на малых вышынях з прыцэльнай паразай наземных і надводных мэтаў.

Су-24
Су-24 ВПС Беларусі на авіяшоў у Радаме
Павозка (экіпаж), чал.:	2
Краіна-вытворца:	СССР
Гісторыя:
Гісторыя вытворчасьці:
Канструктар:	(КБ Сухога)
Першы палёт:	17 студзеня 1970
Вытворца:	НАВА імя Чкалава
Памеры:
даўжыня, м:	24,594
Вышыня, м:	6,193
Маса:
Пусты, кг:	22 300
Максымальная, кг:	39 700
Рухавікі:
Рухавікі:	2 × АЛ-21Ф-31
Цяга на фарсажы, кгс:	2 × 11500
Характарыстыкі:
Баявы радыюс, км:	560
Практычная столь, м:	17 100
Узбраеньне:
Абарончае:	ГШ-6-23

Выпускаўся на Новасыбірскам авіязаводзе і КНААВА. Сэрыйная вытворчасьць усіх мадыфікацыяў спынена ў 1993 годзе.

Канструкцыя

Самалёт уяўляе сабою двухрухавіковы высакаплан з крылом зьменнай стрэлабачнасьці. У залежнасьці ад рэжыму палёту пярэднія часткі крыла (кансолі) усталёўваюцца ў адно з чатырох становішчаў — 16° на ўзьлёце і пры пасадцы, 36° у крэйсэрскім дагукавым палёце, 45° пры баявым манэўраваньні і 69° пры палёце на калягукавых і звышгукавых хуткасьцях. На самалёце трохстоечнае прыбіральнае шасі. Фюзэляж паўманакокавай канструкцыі, кабіна двухмесная. Лётчык і штурман разьмяшчаюцца побач, «плячом да пляча», кіраваньне падвойнае. Катапультные крэслы тыпу Да-36ДМ.

На самалёце ўсталяваны два рухавікі ТРДДФ АЛ-21Ф-31 зь цягай на фарсажы 2×11500 кгс. Паліўная сістэма мае ёмістасьць 11 700 літраў, плюс магчымая падвеска двух дадатковых бакаў па 3000 л кожны, што павялічвае перагоначную далёкасьць да 2850 км.

У насавой частцы машыны маецца прыбіраная штанга палівапрыёмніка паветранай запраўкі па сыстэме «шланг-конус».

Бартавая лічбавая прыцэльна-навігацыйная сыстэма ПНС-24 «Пума» (вага 837 кг) з РЛС пярэдняга агляду «Арыён-А» і РЛС папярэджаньня аб сутыкненьні пры нізкавысотным палёце «Рэльеф» забясьпечвае аўтаматычны пералёт самалёта ў зададзены раён, палёт па запраграмаваным маршруце, аўтаматычнае вяртаньне на свой аэрадром і заход на пасадку да вышыні 40—50 мэтраў. Таксама маецца рэжым аўтаматычнага нізкавысотнага палёту з абмінаньнем рэльефу мясцовасьці. Максымальная ўзьлётная маса машыны — 39,7 т, максымальная хуткасьць палёту на вышыні складае 1700 км/г, столь — 17 100 м. Некаторыя тэхнічныя рашэньні пры праектаваньні Су-24 былі запазычаны ў амэрыканскага зьнішчальніка-бамбавіка F111.

Карыстальнікі

• 335 Су-24М, 30 Су-24М2, 100 Су-24МР (на 2010 год) ^[1]
• 36 Су-24М у войсках (усяго каля 80), 23 Су-24МР на 2010 год ^[2]
• 38 на 2010 год ^[3]
• 35 на 2010 год ^[4][5]
• 34 на 2010 год ^[6]
• 30 на 2010 год ^[7]
• 20 на 2010 год ^[8]
• 12 на 2010 год ^[9]
• 12 на 2010 год ^[10]
• 5 на 2010 год ^[11]

Гармата ГШ-6-23

Баявое ўжываньне

• У Аўганскай вайне (1979—1989) савецкія Су-24 ужываліся абмежавана. Да баявога прымяненьня яны прыцягваліся толькі падчас Панджшэрскай апэрацыі 1984 году і вываду савецкіх войскаў у 1988—1989 гадох. Су-24 ніколі не базаваліся на тэрыторыі Аўганістану, дзейнічаючы з савецкіх авіябаз у Сярэдняй Азіі. Баявых страт не было.
• Ірацкія Су-24 падчас вайны ў Пэрсыдзкім заліве баявых вылетаў не зьдзяйсьнялі і былі перегнаны ў Іран.
• Самалёты, якія дасталіся Азэрбайджану, абмежавана ўжываліся падчас Карабаскай вайны.
• Узбэцкія Су-24 удзельнічалі ў грамадзянскай вайне ў Таджыкістане, адна машына была зьбітая.
• Найбольш інтэнсіўнае баявое ўжываньне было ў расейскіх самалётаў падчас абедзьвюх Чачэнскіх войнаў. Усяго на Паўночным Каўказе было па розных прычынах страчана тры машыны.
• Таксама расейскія Су-24 ужываліся падчас вайны ў Паўднёвай Асэтыі (2008)^[12]. У афіцыйных расейскіх зводках страты Су-24 ня згадваюцца, аднак частка экспэртаў паказвае на страту двух^[13][14][15] самалётаў гэтага тыпу.
• Адзін лібійскі Су-24 быў зьбіты агнём паўстанцаў падчас грамадзянскай вайны ў Лібіі 2011 году^[16][17][18].
• Адзін расейскі самалет знішчаны украінскімі войскамі пад Бахмутам 29-11-2022.