Найсьвяцейшы ўрадавы сынод

Найсьвяцейшы ўрадавы сынод^[1][a] (рас. Святейший правительствующий синод, Святейший Всероссийский Правительствующий Синод^[2]) — найвышэйшы орган кіраваньня ў Расейскай праваслаўнай царкве ў 1721—1917 гадох, усталяваны замест скасаванага Маскоўскага патрыярха дзеля беспасярэдняга кіраваньня царквой маскоўскімі гаспадарамі (расейскімі імпэратарамі)^[3]. Разам з урадавым сэнатам належаў да сыстэмы найвышэйшых органаў дзяржаўнага кіраваньня Расейскай імпэрыі^[4]. На практыцы ўрадавым сынодам з волі маскоўскага гаспадара кіравалі сьвецкія обэр-пракуроры^[5].

Будынак урадавых сэнату і сыноду (рас. Правительствующие Сенат и Синод) у Санкт-Пецярбургу

Гісторыя

Сябры ўрадавага сыноду з обэр-пракурорам, 1911 г.

Па сьмерці патрыярха Андрыяна маскоўскі гаспадар Пётар I прызначыў месцаахоўнікам патрыяршага стальца Стэфана (Яворскага). З кампэтэнцыі апошняга Пётар I вылучыў кадравыя і адміністрацыйныя пытаньні. У 1718 годзе маскоўскі гаспадар даручыў распрацаваць статут новага калегіяльнага органу кіраваньня Маскоўскай царквы. У 1721 годзе Пётар I заснаваў Духоўную калегію, якая неўзабаве атрымала афіцыйную назву «Найсьвяцейшы ўрадавы сынод». За Кацярынай II замест «урадавага» ў назьве ўжывалася слова «духоўны».

Дакумэнт Слуцкай духоўнай вучэльні Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у якім загадваецца прымушаць вучняў-беларусаў як у час заняткаў, так і па-за заняткамі размаўляць выняткова на расейскай мове, а за беларускую мову — штрафаваць

Да 1901 году сябры ўрадавага сыноду прыносілі наступную прысягу: рас. Исповѣдую же с клятвою крайняго Судію Духовныя сея Коллегіи быти Самаго Всероссійскаго Монарха Государя нашего всемилостивѣйшаго.

У 1917 годзе аднавіўся Маскоўскі патрыярхат, новым патрыярхам абралі Ціхана. Фактычна ўрадавы сынод спыніў сваё існаваньне.

Структура і дзейнасьць

Урадавы сынод складаўся з найвышэйшых герархаў Расейскай праваслаўнай царквы, на чале яго стаяў сьвецкі чыноўнік — обэр-пракурор, якога прызначанаў расейскі імпэратар^[6]. Праз обэр-пракурора падтрымліваліся ўсе зьвязкі ўрадавага сыноду зь дзяржаўнымі органамі^[7]. У XVIII—XIX стагодзьдзях обэр-пракурорамі даволі часта прызначалі вайскоўцаў^[2].

Урадавы сынод выдаваў пастановы датычна веры і царквы, якія былі абавязковымі як для духоўных асобаў, так і для вернікаў.

Значэньне

Заснаваньне ўрадавага сыноду выявілася падпарадкаваньнем Расейскай праваслаўнай царквы сьвецкай уладзе і азначала абмежаваньне сфэры яе дзейнасьці^[5]. Ператварэньне РПЦ у частку дзяржаўнага апарату прывяло да пашырэньня ерасяў, фармаваньня разнастайных сэктаў, страты даверу да царквы з боку часткі вернікаў^[5].

Заўвагі

1. Іншая назва — Сьвяцейшы ўсерасейскі кіроўны сынод