Узыход

Узыхо́д — момант узьнікненьня верхняга краю Сонца або зоркі на гарызонтам. Паняцьце ўзыход можа адносіцца таксама да ўсіх працэсаў перасячэньня гарызонту бачным дыскам сьвяціла. З-за ўплыву атмасфэры ўзыход назіраецца некалькі раней, чым ён назіраўся б пры адсутнасьці атмасфэры. Акрамя таго, узыход надыходзіць тым раней, чым вышэй знаходзіцца назіральнік.

Узыход Сонца над пустыняй Махавэ

Пры назіраньні зь Зямлі кутны дыямэтар сонечнага дыску складае каля 30 кутных хвілінаў (0,5°). Ужо з аднаго гэтага факту, з улікам вызначэньня моманту ўзыходу (і заходу) і паняцьця дзень, вынікае, што працягласьць дня павінная быць некалькі больш за палову сонечных сутак. Аднак на працягласьць дня істотна ўплывае яшчэ адзін фактар ​​- атмасфэрная рэфракцыі. Рэфракцыі зьмяняюць шлях сонечных прамянёў у атмасфэры Зямлі — на ўзыходзе (і заходзе) сонца назіраецца прыкладна на 35 кутных хвілінаў вышэй, чым назіралася бы пры адсутнасьці атмасфэры. Таму ўзыход для назіральніка зрушваецца на больш раньні час (заход — на больш позьні). З прычыны гэтага, а таксама згаданага вышэй, напрыклад, на экватары, дзе сонца ўзыходзіць прыкладна перпэндыкулярна да гарызонту (зь сярэдняй хуткасьцю 0,25° у хвіліну), сумарная падаўжэньне дня (разам з захадам) складае каля 7 хвілінаў. На высокіх шыротах сонца ўзыходзіць пад вострым кутом, і падаўжэньне дня можа быць і 30 хвілінаў. На канцавосьсях пераход палярнай ночы ў палярны дзень складае 2 сутак.

Вонкавыя спасылкі

• Расклад узыходаў і заходаў паводле гарадоў (анг.) Праверана 2012-10-23 г.
• Геолокационный сервис для расчёта времени астрономических событий, восхода и захода Солнца.  (рас.)