Ухань

Уха́нь^[2] (па-кітайску: 武汉/武漢) — адміністрацыйны цэнтар правінцыі Хубэй, самы населены горад цэнтральнага Кітаю. Разьмешчаны на месцы зьліцьця рэк Янцзы і Ханьшуй. Насельніцтва каля 9,7 млн чалавек (2007), гэта восьмы паводле колькасьці насельніцтва горад КНР.

Ухань
Краіна:	Кітай
Кіраўнік:	Cheng Yongwen[d]
Плошча:	8569,15 км²
Вышыня:	37 м н. у. м.
Насельніцтва:	▲12 447 718 чал. (2020)[1]
Тэлефонны код:	027
Паштовы індэкс:	430000
Нумарны знак:	鄂A
Геаграфічныя каардынаты:	30°35′14″ пн. ш. 114°17′17″ у. д.
Ухань на мапе Кітаю Ухань
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.wuhan.gov.cn

Геаграфія

Тэрыторыя мэтраполіі складаецца з трох частак — Учан (武昌, Wuchang), Ханькоў (汉口, Hankou) і Ханьян (汉阳, Hanyang), якія разам называюцца «Тры гарады Ўханю». Тры часткі знаходзяцца па розных берагах рэк, цэнтар гораду — на раўніне, паўднёвая частка гораду — на ўзвышэньні. Горад акружаны азёрамі і балотамі па лініі старога рэчышча Янцзы.

Гісторыя

Тэрыторыя заселеная людзьмі больш за 3000 гадоў таму. Падчас дынастыі Хань Ханьян горад стаў значным портам. У III стагодзьдзі былі пабудаваныя муры для абароны Ханьяну і Ўчаня. Гэтая падзея і лічыцца часам заснаваньня Ўханя. Доўгі час горад славіўся як цэнтар мастацтваў (асабліва паэзіі) і навук.

У XIX стагодзьдзі горад з поўначы на поўдзень працяла чыгунка, і ён стаў важным пунктам перагрузкі грузаў паміж чыгуначным і рачным транспартам.

Мапа Ўханю, намаляваная японцамі ў 1930 годзе.

У 1911 годзе прыхільнікі Сунь Ятсэну арганізавалі Ўчанскае паўстаньне, якое прывяло да падзеньня дынастыі Цын і ўсталяваньня ў Кітаі рэспублікі. У 1920-я гады Ўхань быў сталіцай левага ўраду Гаміньдан, які знаходзіўся ў апазыцыі да Чан Кайшы. Падчас паводкі ў Кітаі ў 1931 годзе, адной з самых сьмяротных у сусьветнай гісторыі, Ухань спачатку стаў прытулкам для ахвяраў паводкі з аддаленых раёнаў, якія пачалі прыязджаць у горад з канца вясны. Але калі сам горад быў затоплены ў пачатку лета, і пасьля катастрафічнага прарыву дамбы раніцаю 27 ліпеня^[3], паводле ацэнак, блізу 780 тысяч чалавек засталіся без жытла. Паводка ахапіла вялікую плошчу, а горад быў затоплены вадою цягам амаль трох месяцаў^[4]. Празь недахоп ежы і санітарныя цяжкасьці тысячы людзей неўзабаве пачалі паміраць ад хваробаў^[5].

За часам Другой кітайска-японскай вайны і пасьля страты кітайцамі Нанкіна ў сьнежні 1937 году Ўхань стаў часовай сталіцай урада Гаміньдана ў Кітаі, а з пачатку 1938 году — яшчэ адным цэнтрам жорсткіх паветраных бітваў паміж сучаснымі манаплянамі-бамбардавікамі і зьнішчальнікамі Імпэратарскіх японскіх войскаў і кітайскімі ВПС, у якіх брала ўдзел савецкая добраахвотніцкая група як самалётамі, гэтак і асабістым складам, паколькі вайсковая падтрымка ЗША зьмяншалася. Цягам году лінія фронту набліжалася да гораду, кульмінацыяй гэтага стала бітва пры Ўхані. Пасьля таго, як Ухань быў узяты японцамі ў канцы 1938 году, ён стаў буйным японскім лягістычным цэнтрам дзеля апэрацыяў на поўдні Кітаю^[6]. 18 сьнежня 1944 году ў выніку заплянаванага стратэгічнага кроку і ў якасьці помсты за катаваньні і пакараньне сьмерцю трох захопленых амэрыканскіх пілётаў японскімі жаўнерамі ў горадзе, Ухань бамбаваўся 77-ю амэрыканскімі бамбардавікамі з ухвалы Чан Кайшы. Цягам наступных трох дзён горад працягвалі бамбіць, у выніку чаго былі зьнішчаныя ўсе докі і склады Ўханю, а таксама японскія авіябазы ў горадзе. У выніку паветраных налётаў таксама загінулі тысячы кітайскіх мірных жыхароў^[7]. У верасьні 1945 году Ўхань вярнуўся пад кантроль Кітаю.

Вежа Жоўтага жураўля.

На позьніх этапах Грамадзянскай вайны ў Кітаі генэрал Бай Чунсі імкнуўся да мірнага ўрэгуляваньня, прапаноўваючы Камуністычнай партыі кіраваць паўночным Кітаем, а нацыяналістычнаму ўраду захаваць паўднёвы Кітай. Гэтая прапанова была адхіленая, і 15 траўня 1949 году Бай і ягоны гарнізон адступілі з гораду. Войскі Народна-вызваленчай арміі ўвайшлі ў Ухань у другой палове дня ў панядзелак 16 траўня 1949 году^[8]. У 1967 годзе ва Ўхані падчас культурнай рэвалюцыі адбыліся масавыя хваляваньні. Пры іх падаўленьні (разгром мясцовых партыйных органаў, арганізацыяў хунвэйбінаў і цзяофаняў) упершыню была выкарыстана войска для задушэньня актыўнасьці народных мас і наступнай ліквідацыі хунвэйбінаў у 1969 годзе.

Горад пацярпеў ад разбуральных паводак, якія цяпер мусілі кантралявацца праектам Тры цясьніны, пабудаваным у 2008 годзе^[9]. Зімовыя штормы 2008 году ў Кітаі пашкодзілі абсталяваньне водазабесьпячэньня, у выніку чаго да 100 тысяч чалавек засталіся без вады. Горад пакутваў на буйныя паводкі ў 2010 і 2011 гадах, пры гэтым у 2011 годзе часткі места засталіся без электрычнасьці^[10].

Напрыканцы 2019 году ў горадзе пачалася эпідэмія каранавірусу 2019-nCoV, якая прывяла да шматлікіх сьмерцяў. З 22 студзеня горад быў ізаляваны войскам і спэцслужбамі: не працуе чыгунка, скасаваныя авіярэйсы, перакрытыя дарогі.

Эканоміка

ВУП гораду складае 396 млрд юаняў. Гэта істотны эканамічны, гандлёвы, фінансавы, транспартны, тэхналягічны і адукацыйны горад Цэнтральнага Кітаю.

Найважнейшыя галіны прамысловасьці: зборка аўтамабіляў, оптыка, электроніка, фармацэўтыка, біяінжынэрыя, вытворчасьць новых матэрыялаў, мэталюргія.

Адукацыя

У горадзе знаходзяцца 35 вышэйшых навучальных устаноў, мноства тэхналягічных зон і інавацыйных інкубатараў. Па сукупным узроўні разьвіцьця навукі і тэхналёгіі Ўхань займае трэцяе месца ў Кітаі^[11].

Транспарт

Міжнародны аэрапорт(en), чацьверты паводле значнасьці ў краіне пасьля пэкінскага, шанхайскага і гуанчжоўскага.

Дзьве чыгуначныя станцыі, вядзецца будаўніцтва цэнтральнага вакзалу гораду. У сьнежні 2009 году адкрыта другая ў Кітаі лінія хуткаснага цягніка (на момант адкрыцьця — самага хуткага ў сьвеце: 394 км/г, на 100 км/г хутчэй за любы іншы хуткасны цягнік), якая зьвязала Ўхань і Гуанчжоў. Лінію плянуюць працягнуць да Пэкіну.