Ясноткавыя

Ясноткавыя (ясноткакветныя) (па-лацінску: Lamiaceae), або губакветныя (па-лацінску: Labiatae) — сямейства расьлінаў, уключае каля 210 родаў і парадку 3500 відаў, сярод якіх такія шырока выкарыстоўваныя ў кулінарыі расьліны, як базылік, мята, размарын, палын, чабор, маяран.

Ясноткавыя
Lamium purpureum L.
Клясыфікацыя
Надцарства	Эўкарыёты
Царства	Расьліны
Аддзел	Кветкавыя
Кляса	Двухдольныя
Атрад	Lamiales
Бінамінальная намэнклятура
Lamiaceae
Ясноткавыя ў Вікісховішчы ITIS 32251 ·

Біялягічнае апісаньне

Ільвіны хвост (Leonotis leonurus)

Глухая крапіва (Lamium album)

Велізарная большасьць ясноткавых — аднагадовыя і шматгадовыя травы, радзей паўхмызьнякі і хмызьнякі і толькі трохі дрэвападобных формаў.

Першапачатковы назоў губакветныя (Labiatae Juss.) быў дадзены з-за таго, што кветка ў большасьці двугубая, падобна на расчыненую зяпу або пашчу з двума вуснамі, накіраванымі ўверх і ўніз, а часам падзеленымі на розныя лопасьці.

Плод звычайна чатырохдольны, пагружаны ў кубачак, які застаецца пасьля адцьвітаньня; рэдка плод з 1 або 3 арэшкаў, пры недаразьвіцьці іх часткі, але ніколі не бывае ні каробчатым, ні ягадным або іншага выгляду.

Сьцеблы часьцей за ўсё чатырохгранныя, у нешматлікіх круглявыя; лісты заўсёды супраціўныя, а пары іх разьмешчаныя накрыж, суцэльныя або розна рассечаныя. Прылісткаў няма. У кутах лісьця кветкі адзінкавыя, парныя або сабраныя ў нешматлікія суквецьці на кароткіх ножках; кожная пара такіх суквецьцяў, датыкаючыся крайнімі кветкамі, утварае ілжывае кальцо кветак, а пры цесным разьмяшчэньні такіх кольцаў у верхняй частцы сьцябла ўвесь збор колераў прымае выгляд ілжывага коласа (так, напрыклад, у мяты, катовіка, ільвінага хваста і інш.), прычым верхнія лісты значна паменшаныя і прымаюць ужо характар прыкветкаў. У лісьці ўтрымоўваюцца араматычныя этэрныя алеі.

Кветка базыліка (Ocimum basilicum)

Кубачак, заўсёды застаецца пры плодзе, як ужо сказана, звычайна падобны да званочка і пяцізубы, да часу сталасьці плоду цьвярдзее, і зубцы яго становяцца калючымі; радзей двугубы. Венчык заўсёды трубчасты, але на канцы моцна вар’іруе: то ясна двугубы з моцна разьвітымі лопасьцямі (шалвея, глухая крапіва, зябер і інш.), то няпоўнагубы або аднагубы (жывучка, дубніца), то абрэзаны амаль правільна і зусім не губаты (мята). Тычынак 4, рэдка 2, прымацаваных да трубкі венчыка, зь якім яны і адвальваюцца разам; яны то ўтоеныя пад увагнутай верхняй губою венчыка, то выстаўляюцца наружу, калі венчык няпоўнагубы або зрэзаны.

Заўважана, што некаторыя яснатковыя з вонкавымі тычынкамі і мала разьвітым венчыкам, маюць свой адмысловы раён распаўсюджваньня, пераважна ў Сярэдняй і Ўсходняй Азіі, Усходняй Эўропе, Паўночнай Афрыцы і Паўночнай Амэрыцы, што залежыць, па ўсёй верагоднасьці, ад аднастайнага жа разьмеркаваньня некаторых казурак.

Наконт аўтара, які клясыфікаваў гэтае сямейства, крыніцы розьняцца. Адны сьцьвярджаюць, што гэта быў расейскі біёляг Іван Мартынаў^[1], другія — што гэта Джон Ліндлі^[2].

Роды

Acanthomintha Achyrospermum Acinos Acrocephalus Acrotome Acrymia Aeollanthus Agastache Ajuga Ajugoides Alajja Alvesia Amethystea Anisochilus Anisomeles Antonina Asterohyptis Ballota Basilicum Becium Benguellia Blephilia Bostrychanthera Bovonia Brazoria Bystropogon Calamintha Capitanopsis Capitanya Catoferia Cedronella Ceratanthus Chamaesphacos Chaunostoma Chelonopsis Cleonia Clinopodium Colebrookia Coleus* Collinsonia Colquhounia Comanthosphace Conradina Craniotome

Cuminia Cunila Cyclotrichium Cymaria Dauphinea Dicerandra Dorystaechas Dracocephalum Drepanocaryum Eichlerago Elsholtzia Endostemon Englerastrum Eremostachys Eriope Eriiophyton Eriopidion Eriothymus Erythrochlamys Eurysolen Fuerstia Galeopsis Geniosporum Glechoma Glechon Gomphostemma Gontscharovia Hanceola Haplostachys Haumaniastrum Hedeoma Hemiandra Hemigenia Hemizygia Hesperozygis Heterolamium Hoehnea Holocheila Holostylon Horminium Hoslundia Hymenocrater Hypenia Hypogomphia

Hyptidendron Hyptis Hyssopus Isodictyophorus Isodon Isoleucas Keiskea Kinostemon Kudrjaschevia Kurzamra Lagochilus Lagopsis Lallemantia Lamiastrum Lamiophlomis Lamium Lavandula Leocus Leonotis Leonurus Lepechinia Leucas Leucosceptrum Limniboza Lophanthus Loxocalyx Lycopus Macbridea Marmoritis Marrubium Marsypianthes Meehania Melissa Melittis Mentha Meriandra Mesona Metastachydium Microcorys Micromeria Microtoena Minthostachys Moluccella Monarda

Monardella Mosla Neoeplingia Neohyptis Nepeta Neustruevia Nosema Notochaete Ocimum Octomeron Ombrocharis Origanum Orthosiphon Otostegia Panzerina Paraeremostachys Paralamium Paraphlomis Peltodon Pentapleura Perilla Perovskia Perrierastrum Phlomis Phlomoides Phyllostegia Physostegia Piloblephis Pitardia Platostoma Plectranthus Pogogyne Pogostemon Poliomintha Prasium Prostanthera Prunella Pseuderemostachys Puntia Pycnanthemum Pycnostachys Renschia Rhabdocaulon Raphidion

Rhododon Rosmarinus Rostrinucula Roylea Rubiteucris Sabaudia Saccocalyx Salvia Satureja Schizonepeta Scutellaria Sideritis Siphocranion Skapanthus Solenostemon Stachyopsis Stachys Stenogyne Sulaimania Suzukia Symphostemon Synandra Syncolostemon Tetradenia Teucrium Thorncroftia Thuspeinanta Thymbra Thymus Tinnea Trichostema Vitex Wenchengia Westringia Wiedemannia Wrixonia Zataria Zhumeria Ziziphora