Ганс Хрысціян Эрстэд

Ганс Хрысціян Эрстэд, таксама Ханс Крысціян Эрстэд^[7] (дацк.: Hans Christian Ørsted, 14 жніўня 1777 — 9 сакавіка 1851) — дацкі навуковец, фізік, даследчык з’яў электрамагнетызму.

Ганс Хрысціян Эрстэд
дацк.: Hans Christian Ørsted
Дата нараджэння	14 жніўня 1777(1777-08-14)[1][2][…]
Месца нараджэння	Рудкёбінг[d], Лангелан, Паўднёвая Данія, Данія, Каралеўства Данія
Дата смерці	9 сакавіка 1851(1851-03-09)[1][2][…] (73 гады)
Месца смерці	Капенгаген, Капенгаген, Капенгаген[d], Данія, Каралеўства Данія[3]
Месца пахавання	могілкі Асістэнс[d]
Грамадзянства	Каралеўства Данія[4]
Жонка	Inger Birgitte Ørsted[d]
Дзеці	Karen Scharling[d] і Albert Nicolai Ørsted[d]
Род дзейнасці	фізік, хімік, вынаходнік, выкладчык універсітэта, інжынер, фармацэўт
Навуковая сфера	фізіка
Месца працы	Капенгагенскі ўніверсітэт Дацкі тэхнічны ўніверсітэт
Навуковая ступень	доктар філасофіі
Альма-матар	Універсітэт Капенгагена
Навуковы кіраўнік	Jacob Baden[d] і Johann Wilhelm Ritter[d][5]
Вядомыя вучні	Christopher Hansteen[d][6] і Carl Holten[d][6]
Член у	Дацкая каралеўская акадэмія навук[d] (1851)
Узнагароды	член Каралеўскага таварыства Эдынбурга[d] член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (12 красавіка 1821)
Подпіс
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Раннія гады

Нарадзіўся 14 жніўня 1777 г. у маленькім гарадку Рудкёбінге, размешчаным на дацкім востраве Лангелан. Яго бацька быў аптэкарам, грошай у сям’і не было. Пачатковую адукацыю браты Ханс Крысціян і Андэрс атрымлівалі дзе прыйдзецца: гарадскі цырульнік вучыў іх нямецкай, яго жонка — дацкай; пастар маленькай царквы навучыў іх правілам граматыкі, пазнаёміў з гісторыяй і літаратурай; каморнік навучыў складанню і адніманню, а прыезджы студэнт упершыню распавёў ім аб уласцівасцях мінералаў.

З 12 гадоў Ханс дапамагае свайму бацьку ў аптэцы. Тут ён пачынае цікавіцца натуральнымі навукамі і вырашае паступаць ва ўніверсітэт.

Вучоба ў Капенгагенскім універсітэце

Hans Christian Ørsted, Der Geist in der Natur, 1854

Універсітэт у сталіцы Даніі Капенгагене быў заснаваны яшчэ ў 1478 г., але агульнаадукацыйная культура яго была яшчэ вельмі нізкая. Дастаткова сказаць, што з пачатку XVIII стагоддзя кафедра фізікі ў ім была ліквідаваная з той мэтай, каб узмацніць курс багаслоўя.

У 1794 г. (17 гадоў) Эрстэд у якасці абітурыента выязджае ў Капенгаген і цэлы год рыхтуецца да іспытаў, якія затым паспяхова вытрымлівае. Яго брат рушыў услед за ім у Капенгаген і вывучаў там юрыспрудэнцыю. Падчас вучобы Эрстэд займаецца практычна ўсімі магчымымі дысцыплінамі. Залатая медаль універсітэта была прысуджана яму за эсэ «Межы паэзіі і прозы».

Зноскі

1. Hans Christian Orsted // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
2. Hans Christian Ørsted // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
3. Эрстед Ханс Кристиан // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
4. Эрстед, Ганс Христиан // Малая советская энциклопедия / под ред. Н. Л. Мещеряков — 2 — Советская энциклопедия, 1936.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q87326927'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1768199'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q66386517'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1228391'></a>
5. Матэматычная генеалогія — 1997. Праверана 20 жніўня 2018.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984'></a>
6. Матэматычная генеалогія — 1997.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984'></a>
7. Напісанне імя і прозвішча ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т. 18, кн. 1, Мн., 2004, С. 154.