Гінагенез

Гінагенез — форма партэнагенезу, сістэма бясполага размнажэння, якая патрабуе прысутнасці спермы без фактычнага ўдзелу яе ДНК для развіцця арганізма. Бацькоўская ДНК раствараецца або разбураецца, перш чым можа зліцца з яйцаклеткай^[1]. Яйцаклетка арганізма здольная развіцца без аплоднення ў дарослую асобіну, выкарыстоўваючы толькі генетычны матэрыял маці. Гінагенез часта называюць «спермапаразітызмам» ў сувязі з бессэнсоўнай роляй мужчынскіх гамет^[2]. Гінагенетычныя віды, скарочана «гінагены», з’яўляюцца аднаполымі, што азначае, што яны павінны спарвацца з самцамі блізкароднасных двухполых відаў, якія звычайна размнажаюцца палавым шляхам^[3].

Гінагенез
Мадэльны элемент	P. formosa[d]
Супрацьлегласць	androgenesis[d]

Гінагенез — нявыгадная сістэма спарвання для самцоў, бо яны не могуць перадаць сваю ДНК. Пытанне аб тым, чаму існуе гэты спосаб размнажэння, улічваючы, што ён, здаецца, спалучае ў сабе недахопы як бясполага, так і палавога размнажэння, застаецца нявырашаным у галіне эвалюцыйнай біялогіі. Мужчынскім эквівалентам гэтага працэсу з’яўляецца андрагенез, дзе бацька з’яўляецца адзінай крыніцай ДНК^[4].

Прыклады

Poecilia formosa патрабуе спермы роднаснага віду для гінагенезу^[5].

Большасць гінагенетычных відаў — рыбы або земнаводныя^[3]. Сярод рыб Poecilia formosa для ўдзелу ў гінагенезе патрэбна сперма блізкіх самцоў Poecilia latipinna. Самцы P. latipinna аддаюць перавагу спарванню з самкамі свайго віду^[5]. Гэта прадстаўляе праблему для P. formosa, бо яны павінны канкураваць за самцоў, якія не прыхільныя да іх. Тым не менш, тыя P. formosa, якім удалося знайсці пару, кампенсуюць дэфіцыт, даючы ў два разы больш нашчадкаў жаночага полу, чым іх канкурэнткі^[5].

Сярод саламандр, Ambystoma platineum, аднаполая саламандра, з’яўляецца гібрыдам Ambystoma jeffersonianum і Ambystoma laterale, якія размнажаюцца палавым шляхам^[6]. Асобіны A. platineum звычайна жывуць побач з любым з гэтых бацькоўскіх відаў, каб атрымаць доступ да іх спермы^[6].

Гінагенез з гапладыплоіднасцю

Гінагенез з гапладыплоіднасцю ў Myrmecia impaternata

Мурашы Myrmecia impaternata — гібрыд Myrmecia banksi і Myrmecia pilosula^[7]. У мурашак пол вызначаецца сістэмай гапладыплоіднасцю: з неаплодненых яец развіваюцца гаплоідныя самцы, а з аплодненых — дыплоідныя самкі. У гэтага віду — яго спецыфічны эпітэт impaternata, які азначае «без бацькі» — каралева размнажаецца шляхам палавога акту, але без апладнення, з гінагенетычна створанымі самкамі, самцы паходзяць з «яец-бязбацькавічаў». Паколькі гэтыя самцы гаплоідныя, яны генетычна ідэнтычныя аднаму з двух бацькоўскіх відаў, але нараджаюцца каралевай M. impaternata. Такім чынам, маткам не трэба паразітычна спарвацца з самцамі любога з бацькоўскіх відаў. Гэтая сітуацыя ўнікальная^[7].

Эвалюцыйнае паходжанне

Для тлумачэння таго, як і чаму развіваўся гінагенез, можна разглядаць два эвалюцыйныя шляхі. Аднаступенчаты шлях мае некалькі змяненняў, якія адбываюцца адначасова: меёз павінен быць перапынены, гаметы аднаго полу знішчаны, і павінна ўзнікнуць аднаполае гендэрнае ўтварэнне^[2]. Другі варыянт ствараўся праз некалькі этапаў: палавое пакаленне фармуецца з моцна зрушанымі суадносінамі палоў, і з-за правіла Холдэйна від эвалюцыянуе да страты сексуальнасці, з пераважным адборам у бок гінагена^[2]. Эксперыментатары, якія беспаспяхова спрабавалі стварыць P. formosa шляхам гібрыдызацыі яго генетычных продкаў, прыйшлі да высновы, што эвалюцыйнае паходжанне P. formosa адбылося не простай гібрыдызацыяй двух пэўных геномаў, а з-за руху пэўных алеляў^[8].

Гл. таксама

• Клептон
• Гібрыдагенез у вадзяных жаб
• Гонахарызм
• Гетэрасексуальнасць