Адуванчык лекавы

Адуванчык лекавы^[1], дзьмухавец лекавы^[2] (Taraxacum officinale) — шматгадовая травяністая расліна сямейства складанакветных (астравых).

Адуванчык лекавы
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Астракветныя Сямейства:  Астравыя Падсямейства:  Cichorioideae Трыба:  Cichorieae Падтрыба:  Crepidinae Род:  Дзьмухавец Від:  Адуванчык лекавы
Міжнародная навуковая назва
Taraxacum officinale Webb
Даччыныя таксоны
Taraxacum officinale var. lapponicum Kihlm.
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   36213 NCBI   50225 EOL   578234 GRIN   t:80051 IPNI   254151-1 TPL   gcc-1916

Назва

Родавая назва Taraxácum паходзіць ад лацінізацыі арабскай (tharakhchakon) або персідскай (talkh chakok) назвы іншай складанакветнай расліны.

Відавую назву officinále — лекавы — расліна атрымала ад лац.: officína — майстэрня, аптэка — з-за ўжывання расліны ў якасці лекавага сродку.

Народныя назвы: адуванчык лекавы, малачай^[3], адуванчык, багатка^[4][5], коцікі, папок, дмухавец, дмухель^[6][7], дзьмухавец, жоўтая цыкор’я, зубнік, ксёндз, ксяндзоў плеш, папкі^[8][9][10], пупок^[11].

Батанічнае апісанне

Расліна вышынёй 10—30 см. Корань тоўсты вертыкальны. Лісце стругападобна-перыстае, звужанае ў крылаты чаранок, часта з ружовай сярэдняй жылкаю, у разетцы. Кветкі двухполыя, язычковыя, залаціста-жоўтыя, у кошыках на верхавінках бязлістых, пустых усярэдзіне сцяблоў (стрэлак). Абгортка званочкавая, з некалькіх радкоў лісцікаў. Плод — сямянка з носікам і чубком. Усе часткі расліны з белым млечным сокам.

Экалогія

На Беларусі расце на лугах, палянах, газонах, уздоўж дарог, цвіце ў маі — жніўні.

Значэнне і выкарыстанне

Лекавая (жаўцягонны сродак і ўзбуджальнік апетыту), кармавая, харчовая расліна (маладое лісце спажываецца на салату), мае ў сабе трытэрпенавыя злучэнні, стэрыны, інулін і інш. 3 лекавымі мэтамі выкарыстоўваюцца карані (збіраюцца восенню і вясной).

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 128. — 160 с. — 2 350 экз.
2. Назва Дзьмухавец лекавы згодна з Я. П. Шмярко, І. П. Мазан. Лекавыя расліны ў комплексным лячэнні. — Мн: Навука і тэхніка, 1989. — С. 388. — 399 с. — ISBN 5-343-00120-3.
3. Federowski M. Lud Bialoruski na Rusi litewskiej. Krakow, I, 1897
4. Антонов А. А. О врачебных растениях, дикорастущих в Витебской губернии и употребляемых населением ее в домашней народной медицине. Витебск, 1888
5. Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927
6. З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, Субач 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.
7. Kraskoŭski A. Bielaruskija lekarskija ziolki. Wilnia, 1921
8. Анненков Н.  (руск.) Ботанический словарь, Спб, 1878
9. Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927
10. Чоловский К. Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могілев.
11. Добровольский В. Н. Смоленский областной словарь. Смоленск, 1914