Звеніслава Барысаўна

Звеніслава Барысаўна, інацкае імя Еўпраксія (каля 1115 — пасля 1167) — манахіня, магчымая аўтарка «Жыція Ефрасінні Полацкай».

Звеніслава Барысаўна
Нараджэнне	Полацк, Полацкае княства
Смерць	1202 Полацк, Полацкае княства
Месца пахавання	Полацк
Бацька	Барыс Усяславіч[1]
Веравызнанне	праваслаўе

Біяграфія

Дачка полацкага князя (1101—1129) Барыса Усяславіча, сястра Рагвалода-Васіля.

На некалькі гадоў маладзейшая за стрыечных сясцёр, дачок князя Святаслава Усяславіча — Прадславу і Гардзіславу. Пасля смерці бацькі (1129) і высылкі полацкіх князёў у Візантыю (1130) засталася ў Полацку. Напэўна, без падтрымкі сваякоў не бачыла перспектыў у свецкім жыцці, таму пастрыглася ў Спаскім манастыры пад імем Еўпраксія і ахвяравала туды сродкі, прызначаныя на свой пасаг. Жыла пад апекай ігуменні, стрыечнай сястры Ефрасінні (Прадславы), з часам стала яе намесніцай. Ёсць думка, што Еўпраксія кіравала працай манашак па перапісванні кніг і вяла заняткі ў школе.

Еўпраксія разам з Ефрасінняй і яе братам Давыдам здзейсніла паломніцтва ў Іерусалім, была сведкай смерці сястры і, напэўна, займалася пахаваннем. Магчыма, Звеніслава-Еўпраксія была аўтарам жыццеапісання сваёй сястры і духоўнай настаўніцы, але пэўна аўтар твора не вядомы. У «Жыціі Ефрасінні Полацкай» шмат пераказаў настаўленняў ігуменні сёстрам, даслоўныя яе маленні, хвала яе духоўнаму подзвігу. З твору можа скласціся ўражанне, што пісала яго манашка, у частцы твора пра іерусалімскае паломніцтва шмат дробных фактаў; імаверна, аўтар «Жыція…» паломнічаў разам з Ефрасінняй.

На думку Ірыны Масляніцынай, пашыраную ў даведачнай літаратуры, пра смерць Звеніславы-Еўпраксіі і яе пахаванне ў сяле Кідэкла на рацэ Нерлі ў Суздальскай зямлі пад 1202 годам паведамляе Радзівілаўскі летапіс^[2]. Таксама на думку Масляніцынай, цела Звеніславы-Еўпраксіі было перавезена ў Полацкую зямлю і пахавана ў Бельчыцкім Барысаглебскім манастыры^[2]. Пад 1202 годам і праўда летапісы паведамляюць пра смерць і пахаванне «Барыскаўны», але гэта Ефрасіння Барысаўна — дачка Барыса Юр’евіча, яе рэшткі і цяпер ляжаць у Кідзекшскай Барысаглебскай царкве^[ru] побач рэштак бацькі і маці^[3][4].

Зноскі

1. Русский биографический словарь / пад рэд. A. Polovtsov — СПб.: 1905. — Т. 14.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1963546'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1960551'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21175485'></a>
2. Масляніцына І. Звеніслава Барысаўна…
3. Baumgarten N. Généalogies et mariages…
4. Пчелов Е. В. Генеалогия семьи…