Зводніца (карціна Вермера)

Зводніца (нідэрл.: De koppelaarster) — карціна галандскага мастака Яна Вермера, напісаная ім у 1656 годзе ва ўзросце 24 гадоў^[2][3][4]. Першая праца мастака ў жанравым жывапісе, якая адлюстроўвае сцэну са штодзённага жыцця, магчыма, у публічным доме^[5], і адрозная ад іншых ранніх прац на біблейскія і міфалагічныя тэмы. Адна з трох карцін, падпісаная і датаваная Вермерам (акрамя «Астранома^[en]» і «Географа»).

Ян Вермер
Зводніца. 1656
нідэрл.: De koppelaarster
Матэрыял	холст
Тэхніка	алей
Памеры	143 × 130 см
Галерэя старых майстроў, Дрэздэн
(інв. Gal.-Nr. 1335[1])
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Апісанне

Назва карціны, верагодна, адносіцца да жанчыны з хітрай усмешкай, якая апранута ў чорнае адзенне манашкі^[6]. Чалавек злева ад яе, у чорным берэце, дублеце^[en] з прарэзамі, са шклянкай піва ў адной руцэ і цыстрай у другой, быў ідэнтыфікаваны як сам аўтар карціны^[7]. Яго знешні выгляд мае прыкметнае падабенства з персанажам іншай працы Вермера — «Алегорыя жывапісу^[en]». Салдат у чырвоным камзоле, які трымае маладую жанчыну за грудзі, кідае манету ў яе працягнутую далонь.

Аб’ёмны збан — узор вестэрвальдскай керамікі — стаіць на перакінутым праз балюстраду кіліме з каларытным арнаментам. Гэты ўсходні дыван, магчыма, прывезены з Ушака^[8], займае добрую траціну карціны. Накінуты на яго чорны плашч з пяццю гузікамі быў дададзены Вермеерам на апошнім этапе працы над карцінай.

Гісторыя

Верагодна, на Вермера паўплывалі карціны Герарда Тэрборха^[en] падобнай тэматыкі і «Зводніца» Дзірка ван Бабюрэна (каля 1622), якая належала Марыі Цінс, цешчы Вермера^[9].

Сляды карціны прасочваюцца да 1696 года, калі яна была прададзена на аўкцыёне ў Амстэрдаме пад назвай «Пакой з вясёлай кампаніяй». Да 1741 года знаходзілася ў Вальдштэйнаўскай калекцыі Дукса (цяпер Духцаў^[en]), пасля чаго яе набыў Аўгуст III, курфюрст Саксонскі. У 1980 годзе была выстаўлена ў Старым музеі^[en] Берліна (ГДР)^[10]. Сёння захоўваецца ў Дрэздэнскай галерэі.

Матэрыялы

Тэхнічнае даследаванне гэтай карціны было праведзена ў 1968 годзе Германам Кунам^[11]. Аналіз пігментаў паказаў, што Вермер выкарыстоўваў свае звычайныя пігменты, такія як ультрамарын^[en] у сінім вінным збане і свінцова-алавяны жоўты ў куртцы жанчыны. Ён таксама выкарыстаў смальту ў зялёных частках абруса і на менш звыклым для яго зялёным фоне^[12].

Крытыка

Многія крытыкі адзначалі нетыповы для прац Вермера недахоп асвятлення. Пітэр Свіленс пісаў у 1950 годзе, што калі гэтая карціна наогул належыць пэндзлю Вермера, то яна дэманструе спробу мастака «намацаць» прыдатную форму выказвання. Эдвард Траўтшольд, аднак, дзесяццю гадамі раней напісаў, што ў «Зводніцы» ўпершыню і ў поўнай форме выявіўся тэмперамент 24-гадовага Вермера^[10].

У сваёй досыць смелай кнізе «Сямейныя таямніцы Вермера» мастацтвазнаўца Бенджамін Бінстак выказаў здагадку, што карціна з’яўляецца псіхалагічным партрэтам сямейства мастака^[13], на якой ён адлюстраваў сябе музыкантам ва ўслужэнні гаспадыні публічнага дома, сваю жонку Катарыну — блудніцай^[14], а брата Вілема — пажадлівым салдатам^[15]. На думку Бінстака, якога-небудзь павучальнага зместу гэтая «змрочная і цёмная» карціна не нясе^[16].