Звышновая зорка

Звышновыя — зоркі, якія характарызуюцца гіганцкімі ўспышкамі — скачкападобным павелічэннем бляску ў сотні мільёнаў разоў; крыніцы касмічных прамянёў.

Звышновая зорка
Кім названа	Вальтэр Баадэ[1][2] і Fritz Zwicky[d][1][2]
Мадэльны элемент	SN 1006[d], SN 1054[d], SN 1885A[d], SN 2006gy[d], ASASSN-15C[d], SN 1604[d] і SN 1987A[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Астатак звышновай Кеплера

Успышкі зорак назіраліся з глыбокай старажытнасці. Вывучэнне іх пачата Ціха Брагэ, які апісаў успышку зоркі ў сузор'і Касіяпеі ў 1572. Звышновыя зоркі ўспыхваюць у розных галактыках прыблізна 1 раз у 360 гадоў. Пры ўспышцы звышновай яркасць яе за 10—20 сутак робіцца параўнальнай з сумарнай яркасцю ўсёй зорнай сістэмы — галактыкі, унутры якой знаходзіцца гэтая зорка. Агульная энергія, што выпрамяняецца за час успышкі, перавышае 10 эрг. Успышка адбываецца, калі зорка зыходзіць з галоўнай паслядоўнасці дыяграмы Герцшпрунга — Расела і ўступае ў заключны этап эвалюцыі. Да выбуху звышновай прыводзіць гравітацыйны калапс. Пасля выбуху цэнтральная частка зоркі становіцца нейтроннай зоркай, а рэчыва вонкавых слаёў выкідваецца з хуткасцю ў некалькі тысяч кіламетраў за секунду і ўтварае газавую туманнасць (напр., Крабападобная туманнасць). Па характары змены бляску і спектра звышновыя зоркі падзяляюць на 2 тыпы. Да 1-га тыпу адносяцца вельмі старыя зоркі (да выбуху), маса якіх параўнальная з сонечнай. Паніжэнне бляску пасля максімуму праходзіць раўнамерна, спектры складаюцца з вельмі шырокіх палос. 2-гі тып: маладыя зоркі з масай у 10 разоў большай за сонечную, вялікая разнастайнасць у характары зніжэння бляску пасля максімуму, палосы ў спектрах ствараюцца выпрамяненнем атамаў Н, Не, N і інш.

Зноскі

1. Osterbrock D. E. Who Really Coined the Word Supernova? Who First Predicted Neutron Stars? Праверана 20 ліпеня 2022.
2. Burrows A. S. Baade and Zwicky: "Super-novae," neutron stars, and cosmic rays, Baade and Zwicky: “Super-novae,” neutron stars, and cosmic rays // Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. / M. R. Berenbaum — [Washington, etc.], USA: National Academy of Sciences [etc.], 2015. — Vol. 112, Iss. 5. — P. 1241–1242. — 2 p. — ISSN 0027-8424; 1091-6490 — doi:10.1073/PNAS.1422666112

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17305586'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q6796423'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1146531'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q30'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q35062783'></a>