Злачынства ў Малой Бераставіцы

Злачынства ў Малой Бераставіцы — злачынства ў вёсцы Малая Бераставіца (сучасны Бераставіцкі раён, Беларусь), здзейсненае камуністычным апалчэннем з яўрэяў і беларусаў супраць польскага насельніцтва. Дакладная дата злачынства невядома, вядома толькі, што гэта адбылося ў верасні 1939 года ва ўмовах уварвання СССР у Польшчу^[1].

Мяркуецца, што тады было забіта каля 50 чалавек^[2], у тым ліку памешчыкі — граф Антоній Валкавіцкі з жонкай Людвікай, яго зяць, падпалкоўнік Зыгмунт Войніч-Сянажэцкі^[3], а таксама мэр, сакратар і касір камуны, мясцовы паштальён і настаўнік^[1], Вітольд Барэці, уладальнік маёнтка Пархімаўцы, і Іаахім Лясневіч, уладальнік маёнтка Зайкаўшчына^[4][5].

Акцыю ўзначаліў спецыяльны рэвалюцыйны камітэт на чале з Матылём Жакам. Забойства было здзейснена бандай, якой камандаваў яўрэйскі гандляр Зуско Айзік. Забойствы адрозніваліся асаблівай жорсткасцю — сям’і Валкавіцкіх звязвалі рукі дротам, прымушалі есці вапну і закопвалі жыўцом^[6]. Забойствы насілі этнічны і класавы характар, і іх мэтай была ліквідацыя польскай інтэлігенцыі і чыноўнікаў^[7].

У 2001—2005 гадах расследаванне па гэтай справе вёў Інстытут нацыянальнай памяці ў Беластоку, кваліфікуючы злачынства на падставе папярэдніх перадумоў як акт генацыду, здзейснены ў інтарэсах і па натхненні ўладаў СССР. Інстытут нацыянальнай памяці выявіў 16 чалавек, якія на той момант былі жыхарамі вёскі, але ў выніку іх допыту было ўстаноўлена, што ніхто з іх не ўдзельнічаў у расследаваных падзеях, і засноўваў свае веды толькі на паведамленнях трэціх асоб. У гэтай сітуацыі Інстытут нацыянальнай памяці быў вымушаны спыніць вытворчасць па справе^[8], паказаўшы пры гэтым, што яно можа быць адноўлена ў выпадку з’яўлення новых доказаў па справе.

Зноскі

1. В.І. Чыкун, Малая Бераставіца на скрыжаванні гісторыі і сучаснасці, Вялікая Бераставіца 2018, s. 6.
2. Месца памяці ахвяраў камунізму ў Беларусі, рэд. А. Камінскі, Лейпцыг 2011, s. 158.
3. iałoruś - „Dni swobody”
4. IPN: Będzie śledztwo w sprawie zbrodni w Brzostowicy Małej. Musieli zginąć, bo byli Polakami Архівавана 28 ліпеня 2009.
5. Komuniści przyszli nocą Архівавана 22 мая 2009.
6. Czystki kresowe
7. Kłopotliwe śledztwo. Dochodzenie w sprawie mordu na Polakach w Brzostowicy Małej utknęło w martwym punkcie Архівавана 26 чэрвеня 2011.
8. PRZEGLĄD MEDIÓW – 24 lutego 2005 r. Архівавана 14 красавіка 2009.