Каталог (файлавая сістэма)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Каталог.

Катало́г — каталог, дырэкторыя, тэчка, папка — аб’ект у файлавай сістэме, які спрашчае арганізацыю файлаў. Раней часта выкарыстоўвалася слова дырэкторыя^[1], якое ўяўляе сабой транслітарацыю з англійскай (англ.: directory). Тыповая файлавая сістэма ўтрымлівае вялікую колькасць файлаў, і каталогі дапамагаюць упарадкаваць яе шляхам іх групавання. Каталог можа быць рэалізаваны як адмысловы файл, дзе рэгіструецца інфармацыя пра іншыя файлы і каталогі на носьбіце інфармацыі^[1].

Каранёвы каталог

Каталог, які прама ці ўскосна ўключае ў сябе ўсе іншыя каталогі і файлы файлавай сістэмы, называецца каранёвым. У Unix-падобных АС ён пазначаецца сімвалам / (дроб, слэш), у DOS і Windows гістарычна выкарыстоўваецца сімвал \ (адваротны слэш), але з некаторага часу падтрымліваецца і /.

Бягучы каталог

Бягучым называецца каталог, з якім працуе АС, калі ёй не ўказаць іншы каталог. Ён пазначаецца кропкай (.). Для змянення бягучага каталога на іншы выкарыстоўваецца каманда cd; без указання мэтавага каталога яна вяртае бягучы.

Бацькоўскі каталог

Бацькоўскім каталогам называецца каталог, у якім знаходзіцца бягучы. Ён пазначаецца двума кропкамі (..).

Прыклад (пераход у бацькоўскі каталог):

cd ..

Каталогі ў UNIX

Каталог у UNIX — гэта файл, які змяшчае некалькі inode і прывязаныя да іх імёны.^[2] У сучасных UNIX-падобных АС уводзіцца структура каталогаў, якая адпавядае стандарту FHS.

Іерархія каталогаў у Windows

Каталог, які не з’яўляецца падкаталогам ніводнага іншага каталога, называецца каранёвым. Гэта значыць, што гэты каталог знаходзіцца на самым верхнім узроўні іерархіі ўсіх каталогаў. У Windows кожны з дыскаў мае свой каранёвы каталог (C:\, D:\ і г.д.).

Каталогі ў Windows бываюць сістэмныя (службовыя, створаныя АС) і карыстальніцкія (створаныя карыстальнікам). Прыклад сістэмных каталогаў: «Рабочы стол», «Сметніца», «Сеткавае асяроддзе», «Панэль кіравання», каталогі лагічных дыскаў і т.п.

Тэрмін «Папка»

Значок сеткавай папкі з тэмы «GNOME»

Тэрмін папка^[3] (англ.: folder) быў уведзены для прадстаўлення аб’ектаў файлавай сістэмы ў графічным карыстальніцкім інтэрфейсе шляхам аналогіі з офіснымі папкамі. Ён быў упершыню выкарыстаны ў Mac OS, а ў сістэмах сямейства Windows — з выхадам Windows 95.^[4] Гэта метафара стала выкарыстоўвацца ў вялікай колькасці аперацыйных сістэм: Windows NT, Mac OS, Mac OS X, а таксама ў асяроддзях рабочага стала для сістэм сямейства UNIX (напрыклад, KDE і GNOME).

У гэтай тэрміналогіі папка, размешчаная ў іншай папцы, называецца падпапка, укладзеная папка ці даччыная папка. Усё разам папкі на камп’ютары ўяўляюць іерархічную структуру (дрэва каталогаў). Падобная дрэвападобная структура магчымая ў аперацыйных сістэмах, якія не дапускаюць існаванне «фізічных спасылак» (такіх як Windows 3.x і 9x, якія дапушчалі толькі ярлыкі). Увогуле файлавая сістэма ўяўляе сабой арыентаваны граф.