Литовские епархиальные ведомости

«Литовские епархиальные ведомости» — друкаваны орган Віленскай і Літоўскай епархіі Рускай праваславнаў царквы, які выдаваўся ў Вільні з 1863 года, спачатку два разы на месяц. У 1916 годзе выдаваўся ў Маскве.

«Літоўскія епархіяльныя ведамасці»
Арыгінальная назва	«руск.: Литовские епархиальные ведомости»
Тып	газета
Выдавец	Віленская і Літоўская епархія
Заснавана	1863
Спыненне публікацый	1916
Мова	руская
Перыядычнасць	штотыднёвае
Аб’ём	30 старонак

Перадгісторыя выдання

Праграму выпуску епархіяльных ведамасцей распрацаваў у 1853 годзе архібіскуп Херсонскі Інакенцій (Барысаў), спасылаючыся на чытацкі поспех афіцыйных грамадска-палітычных выданняў, у тым ліку і «Губернскіх ведамасцяў», якія выходзілі ў той час, і выказваў шкадаванне пра адсутнасць епархіяльных. «Існаванне епархіяльных ведамасцей, — адзначаў ён, — нямала можа служыць да ажыўлення ўсяго епархіяльнага кіравання, да збліжэння яго з усёй паствай, да заахвочвання падведамага духавенства праз апублікаванне пахвальных і карысных дзеянняў і дбайных у служэнні сваім асоб»^[1].

Першым такім выданнем у Паўночна-Заходнім краі сталі «Літоўскія епархіяльныя ведамасці», якія выйшлі ў 1863 годзе. Затым было вырашана выпускаць падобныя выданні ў кожнай губерні, так з’явіліся «Мінскія епархіяльныя ведамасці» (1869—1917), «Полацкія епархіяльныя ведамасці» (1874—1917), «Магілёўскія епархіяльныя ведамасці» (1901—1915). З 1863 года, калі выйшаў у свет першы нумар «Літоўскіх епархіяльных ведамасцей», і да пачатку рэвалюцыйных перамен ХХ стагоддзя, епархіяльная прэса Паўночна-Заходняга краю адлюстроўвала на сваіх старонках праблемы грамадскага развіцця, маральна-маральнага выхавання, змагалася з узмацняючымся ўплывам каталіцкай царквы. Таму тэматыка і змест епархіяльных ведамасцей, якія выдаваліся ў Паўночна-Заходнім краі, істотна адрозніваліся ад расійскіх. Падпіска на выданне была абавязковай для ўсіх парафій епархіі. У ліпені 1915 года з-за эвакуацыі выданне перарвалася і аднавілася 10 красавіка 1916 года ў Маскве пры Данілавым манастыры, апошні нумар выйшаў 31 снежня 1916 года^[2].

Змест «Літоўскіх епархіяльных ведамасцей»

Ужо ў першым нумары «Літоўскіх епархіяльных ведамасцей» была сфармулявана мэта выдання: быць для духавенства «органам начальніцкіх распараджэнняў». Разам з тым падкрэслівалася, што «іншымі сваімі артыкуламі маюць уваскрашаць у памяці старажытнае мінулае, — да чаго з душэўнасцю звяртаецца думка і пачуццё … служыць па магчымасці выразнікам пастырскіх надзей, радасцяў, смутку аб цяжкасцях, няўдачах, — грамадскім полем для абмену думак духавенства аб абавязку у нашай краіне накіроўваць сваю дзейнасць да адпаведнага выканання сваіх свяшчэнных абавязкаў…». Таксама адзначалася, што ведамасці паслужаць «да большага і дабратворнага збліжэння нашых праваслаўных з іншымі; яшчэ мацней і свядома-ўдзячна да дабрачыннага Прастола і Св. Царквы». Кожны нумар газеты складаўся з афіцыйнай і неафіцыйнай частак. Першая прызначалася для публікацыі царскіх маніфестаў і ўказаў, якія датычыліся царквы, распараджэнняў Св. Сінода, дыяцэзіяльнага кіраўніцтва, «мясцовых семінарскага і вучылішчных праўленняў па прадметах годнай агульнай увагі»; звесткі аб вызначэнні і звальненні начальніцкіх асоб і настаўнікаў, аб вакантных кафедрах, аб пробных лекцыях, аб павышэннях, узнагародах і адрозненнях, прыёме і звальненні выхаванцаў і інш., некралогі, вымання са справаздач кансісторыі, семінарыі, епархіяльнага папячыцельства, губернскай прысутнасці па забеспячэнні духавенства і некаторых іншых устаноў^[3].

У неафіцыйнай частцы публікаваліся тэксты багаслоўскага зместу, пропаведзі і павучанні, «артыкулы рэлігійна-маральнага зместу пераважна па прадметах, высвятленне якіх выклікаецца духам часу і мясцовымі патрэбамі», «апісанне мясцовых свят і звычаяў рэлігійнага характару», «выдатных царкоўных помнікаў, дакументаў і інша», біяграфічныя і бібліяграфічныя матэрыялы, «весткі і вытрымкі з перыядычнага друку па прадметах рускага царкоўна-рэлігійнага жыцця і побыту духавенства, а ў канцы аб’явы, якія маюць агульны і для духавенства ў прыватнасці практычны інтарэс». Было таксама апублікавана шмат рэдкіх гістарычных дакументаў, апісана дзейнасць шматлікіх парафій, манастыроў, брацтваў, прадстаўлена жыццё іншых канфесій. Рэдакцыя у 1865 годзе звярнулася да ўсіх «рупліўцаў аб дабры айчыннай царквы, асабліва духавенству епархій Літоўскай, Віцебскай і Мінскай», з просьбай дасылаць матэрыялы краязнаўчай накіраванасці. У першы ж год выдання з’явілася рубрыка «Пакуты праваслаўнага духавенства Літоўскай епархіі ад польскіх мяцежнікаў», дзе, у прыватнасці, паведамлялася аб забойствах святарощ Канстанціна Пракаповіча і Рамана Рапацкага, пра непарадках у Яблачынскім манастыры. Сярод публікацый, прысвечаных царкоўнай гісторыі краю, артыкулы М. Мядзведзева, М. Каяловіча (напрыклад, «Гістарычнае пакліканне заходне-рускага праваслаўнага духавенства»), А. Розава «Стаўленне праваслаўных паўднёва-рускіх да пратэстантаў у XVI ст. і першай паловы XVII ст.», С. Раманскага «Духоўны суд у Заходняй Русі ў XVI ст.»; сярод крыніцазнаўчых работ — публікацыя ў 1867—1869 гг. «дакументаў, якія адносяцца да гісторыі праваслаўнай і уніяцкай цэркваў у тутэйшым краі». Пасля 1902 года большасць артыкулаў неафіцыйнага аддзела перадрукоўваліся з іншых часопісаў. У час 30-гадовага рэдактарства І. А. Катовіча, на старонках часопіса з’явіліся матэрыялы І. С. Аксакава, М. О. Каяловіча, Ю. Ф. Крачкоўскага, А. В. Бялецкага, П. А. Чарвякоўскага, В. В. Шчарбіцкага, А. С. Будзіловіча, У. В. Качаноўскага, Г. Я. Кіпрыяновіча, У. З. Завітневіча, П. М. Жуковіча, М. Р. Дзікоўскага, Я. Ф. Арлоўскага, К. В. Харламповіча, С. Г. Руткевіча^[4][5].

Перыядычнасць выдання

У «Бібліяграфіі рускага перыядычнага друку», складзенай М. М. Лісоўскім, змяшчаюцца звесткі пра перыядычнасць «Літоўскіх епархіяльных ведамасцей». Яны друкаваліся ў Вільні з 1863 па 1916 год; у Маскве — з 1916 па 1917 год. У 1907—1916 гг. неафіцыйная частка называлася «Веснік Віленскага праваслаўнага Свята-Духаўскага брацтва». Штогадовая перыядычнасць ведамасцей складала з 1863 па 1905 52 нумары; з 1906 па 1916 год газета выходзіла два разы на месяц, з 1906 па 1914 год — 24 нумары ў год. У 1915 годзе выйшлі ў свет № 1 — № 13-14; у 1916 год — № 1 — № 16-17. Кожны нумар утрымліваў больш за 30 старонак. Усе матэрыялы друкаваліся на расейскай мове. «Веснік Віленскага праваслаўнага Свята-Духаўскага брацтва» выдаваў дадаткі: у 1907—1914 гг. — брашуры рэлігійна-маральнага зместу, у 1910 годзе — працы з’езда прадстаўнікоў заходнерускіх праваслаўных брацтваў (Вільня, 138 с.). У 1910—1915 гг. два разы на месяц выходзіў «Лісток для народа», бясплатны дадатак да часопіса «Веснік Віленскага праваслаўнага Свята-Духаўскага братэрства» (Вільня, 1910—1914 гг. — па 24 нумары ў год; 1915 год — № 1 — № 13-14)^[6].

У 2002—2003 гадах адбылася абарона дыпломных праектаў выпускнікоў Мінскай духоўнай семінарыі: А. Козака — «Сістэматычны бібліяграфічны паказальнік Літоўскіх епархіяльных ведамасцей» з 1863 па 1877 г.", В. Капінскага — «Сістэматычны бібліяграфічны паказальнік па 1887 г.», Д. Дароніна — «Сістэматычны бібліяграфічны паказальнік „Літоўскіх епархіяльных ведамасцей“ з 1888 па 1902 г.», В. Бяляцкага — «Сістэматычны бібліяграфічны паказальнік „Літоўскіх епархіяльных ведамасцей“ з 1963 г. па 1903 г.»

Рэдактары

Штат складаўся з рэдактара, карэктара і пісьменніка, часам 1-2 памагатых рэдактара. Часцяком рэдагаванне афіцыйнай і неафіцыйнай частак ажыццяўлялася асобна, тады афіцыйную частку звычайна падпісваў сакратар ці іншы чыноўнік кансісторыі, а неафіцыйную частку — рэктар ці іншы супрацоўнік духоўнай кансісторыі ці семінарыі. Рэдактары «Літоўскіх епархіяльных ведамасцей»: протаіерэй І. А. Катовіч (1901—1902 гг.); архімандрыт, рэктар семінарыі Леанід (Скабееў), іераманах, інспектар семінарыі Яўсевій (Граздоў) (1903 г.); іераманах, інспектар семінарыі Антоній (Ягораў) (1903—1905 гг.); І. А. Нешчарэтаў (1903—1904 гг.); архімандрыт Алексій (1904 г.); А. І. Шастаў (1905 г.); Н. І. Лузгін (1906—1910 гг.); Я. А. Марціноўскі (1906—1908 гг.); І. І. Дылеўскі (1911—1912 гг.); архімандрыт Іаан (1911—1912 гг.); А. І. Мілавідаў (1912 г.); В. А. Іваноўскі (1912—1916 гг.); архімандрыт Лаўрэнцій (Князеў) (1913—1915 гг.); протаіерэй І. В. Карчыньскі (1923—1924 гг.). «Веснік Віленскага праваслаўнага Свята-Духаўскага брацтва» рэдагавалі ў 1907 годзе Д. І. Даўгяла (№ 1-№ 9); Г. Я. Кіпрыяновіч (№ 10-11); у 1907 годзе Д. І. Даўгяла (№ 12) — 1908 г. (№ 11); у 1908 годзе архімандрыт Іаан (№ 12) — 1910 г. (№ 13); у 1910 годзе В. В. Багдановіч (№ 14-15); у 1910 годзе архімандрыт Іаан (№ 16) — 1912 г. (№ 4); у 1912 годзе А. І. Мілавідаў (№ 5- № 17); у 1912 годзе архімандрыт Лаўрэнцій (№ 18 — № 24); у 1913 годзе архімандрыт Лаўрэнцій і А. І. Мілавідаў (№ 1 — № 4); у 1913 годзе архімандрыт Лаўрэнцій і В. А. Іваноўскі (№ 5) — 1915 г.; у 1916 г. протаіерэй В. Знаменскі. «Голас Літоўскай праваслаўнай епархіі» узначальваў протаіерэй Б. Каліскі^[7][8].

У лістападзе 1923 года выданне «Літоўскіх епархіяльных ведамасцей» было адноўлена ў Коўна, у 1924 годзе перайменаваны ў «Голас Літоўскай праваслаўнай епархіі». Выходзілі ведамасці штомесяц па студзені 1940 года, рэдактарам быў протаіерэй Яўстафій Каліскі. У 1936—1940 гг. гэты часопіс быў адзіным афіцыйным перыядычным выданнем РПЦ юрысдыкцыі Маскоўскага патрыярхата^[9].