Роса

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Роса (значэнні).

Ро́са або Ро́сы (літ.: Rasų kapinės, польск.: cmentarz Na Rossie w Wilnie) — могілкі ў Вільні, адзін з найстарэйшых і каштоўных у гісторыка-культурным плане некропаляў Літвы.

Славутасць
Роса
літ.: Rasų kapinės польск.: Cmentarz na Rossie
54°40′06″ пн. ш. 25°18′16″ у. д.HGЯO
Краіна	Літва
Месцазнаходжанне	Вільня
Першае згадванне	1801
Дата заснавання	1769
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

У красавіку 1801 магістрат Вільні вылучыў дзялянку зямлі для могілак за тагачаснай гарадской мяжой. 6 мая 1801 могілкі былі асвечаны. 8 мая 1801 на іх быў пахаваны бургамістр Ян Мюлер. У 1814 да паўночнай часткі могілак быў далучаны яшчэ адна дзялянка зямлі.

Побач з гэтым могілкамі ў першай палове XIX размяшчалася месца пахавання памерлых у аддзяленні Антокальскай бальніцы хворых. Першапачаткова яго звалі Сірочым, затым Новай Росай (плошча 4,6 га).

У 1841—1850 гадах на могілках была пабудаваная вялікая неагатычная капліца^[lt] па праекце архітэктара Томаша Тышэцкага^[ru]. У 1888 годзе па праекце архітэктара Юліяна Янушэўскага^[ru] да капліцы была дабудаваная вежа-званіца.

Перад уваходам на могілкі ў 1920 былі пахаваны салдаты, якія загінулі ў савецка-польскай вайне. У 1935—1936 невялікія ваенныя могілкі былі перабудаваны па праекце Войцеха Ястжэмбоўскага, аўтара размешчанага ў цэнтры надмагілля над прахам маці і сэрцам Юзафа Пілсудскага. Побач пахаваны салдаты ганаровай варты, якія адмовіліся здаць зброю чырвонаармейцам у 1939 і былі расстраляныя на месцы. Частку могілак займаюць магілы байцоў Арміі краёвай.

З 1967 пахаванні на Росе, акрамя выключных выпадкаў, спынены.

Неагатычная могілкавая капліца, у якой у 2019 годзе былі перапахаваныя ўдзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў

10 сакавіка 2005 года падчас дзяржаўнага візіту ў Літву прэзідэнта Польшчы на могілкі Роса Аляксандр Квасьнеўскі і Валдас Адамкус усклалі кветкі на магілы Ёнаса Басанавічуса і Юзафа Пілсудскага^[1].

22 лістапада 2019 года ў капліцы на могілках былі перапахаваныя ўдзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў, у тым ліку яго кіраўнікі Кастусь Каліноўскі і Зыгмунт Серакоўскі.

Агульны выгляд

Магілы польскіх салдат. 1939

Славутыя асобы, пахаваныя на могілках Роса

• Францішак Аляхновіч (1883—1944) — драматург, тэатральны дзеяч, публіцыст (сімвалічная магіла)
• Аляксандр Аскерка (1830—1911) — грамадскі дзеяч, публіцыст, выдавец; у час Паўстання 1863—1864 гадоў — начальнік Вільні
• Адам Вайткевіч (1796—1869) — біскуп Мінскай архідыяцэзіі
• Баляслаў Балзукевіч (1879—1935) — скульптар, прафесар кафедры скульптуры Віленскага ўніверсітэта
• Лявон Вітан-Дубейкаўскі (1869—1940) — галоўны ўрадавы архітэктар БНР
• Гіпаліт Грынцэвіч (1876—1933) — інжынер-архітэктар.
• Адам Гюнтэр (1782—1854) — дзяржаўны дзеяч, калекцыянер і мецэнат.
• Фадзей Дмахоўскі (1858—1930) — жывапісец, педагог у Віленскім ўніверсітэце
• Кастусь Каліноўскі (1838—1864) — палітычны дзеяч, публіцыст, паэт, адзін з кіраўнікоў паўстання 1863—1864 гадоў на землях Беларусі і Літвы
• Караль Камаеўскі (? — 1862) — ваенны дзеяч.
• Юльюш Клос (1881—1933) — архітэктар, прафесар Віленскага ўніверсітэта
• Іван Луцкевіч (1881—1919) — гісторык, археолаг, пачынальнік беларускага нацыянальнага руху
• Антон Луцкевіч (1894—1942) — гісторык, публіцыст, міністр замежных спраў БНР (сімвалічная магіла)
• Яўхім Лялевель (1786—1861) — гісторык, прафесар Віленскага ўніверсітэта, удзельнік паўстання 1831 года
• Уладзіслаў Паўлюкоўскі (1895—1955) — паэт, этнограф
• Ануфрый Петрашкевіч (1794—1863) — паэт, адзін з заснавальнікаў Таварыства філаматаў
• Адам Пілсудскі (1869—1935) — брат маршала Польшчы Юзафа Пілсудскага, віцэ-прэзідэнт Вільні, сенатар Другой Рэчы Паспалітай
• Павел Пякарскі (1889—1954) — рэлігійны дзеяч
• Казімір Сваяк (сапр. Канстанцін Стаповіч) (1890—1926) — паэт, рэлігійны дзеяч
• Зыгмунт Серакоўскі (1826—1863) — адзін з кіраўнікоў паўстання 1863—1864 гадоў.
• Эўзебіуш Славацкі (1773—1814) — паэт, перакладчык, бацька Юльюша Славацкага
• Францішак Смуглевіч (1745—1807) — мастак, прафесар Віленскага ўніверсітэта
• Альбін Стаповіч (1895—1934) — публіцыст, музыка
• Уладзіслаў Сыракомля (1823—1862) — паэт, перакладчык
• Уладзіслаў Талочка (1887—1942) — рэлігійны і культурны дзеяч
• Яўстах Тышкевіч (1814—1873) — археолаг, гісторык, этнограф
• Браніслаў Урублеўскі (1888—1941) — юрыст, прафесар Віленскага ўніверсітэта
• Мікалоюс Чурлёніс (1875—1911) — літоўскі кампазітар, мастак, дырыжор і культурны дзеяч
• Ядвігін Ш. (сапр. Антон Іванавіч Лявіцкі) (1869—1922) — беларускі празаік, драматург і публіцыст, адзін з пачынальнікаў беларускай мастацкай прозы
• Чэслаў Янкоўскі (1857—1929) — паэт

Зноскі

1. Lenkijos Prezidentas tęsia vizitą Lietuvoje Архівавана 27 верасня 2007. (літ.)