Свабодная тэрыторыя Трыест

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Трыест (значэнні).

Свабодная тэрыторыя Трыест або Свабодная дзяржава Трыест (італ.: Territorio libero di Trieste, славенск.: Svobodno tržaško ozemlje, харв.: Slobodni teritorij Trsta) — падмандатная тэрыторыя ААН на тэрыторыі гістарычнага горада-дзяржавы ў Паўднёвай Еўропе, размешчанага паміж паўночнай Італіяй і Югаславіяй.

Горад-дзяржава
Свабодная тэрыторыя Трыест
Territorio libero di Trieste Svobodno tržaško ozemlje Slobodni teritorij Trsta
Герб Сцяг
Свабодная тэрыторыя Трыест у 1947-1954 гг.
<   >  > 15 верасня 1947 — 26 кастрычніка 1954
Сталіца	Трыест
Найбуйнейшыя гарады	Трыест, Копер, Піран, Умаг
Мова(ы)	італьянская, славенская, харвацкая
Афіцыйная мова	італьянская мова, сербахарвацкая мова і славенская мова
Рэлігія	каталіцтва
Грашовая адзінка	трыесцкая ліра («югаліра»)
Плошча	738 км²
Насельніцтва	330000 чалавек
Форма кіравання	рэспубліка
Ваенны губернатар
• 1947-1951	Тэрэнс Сідні Эйры, Мірка Ленац
• 1951-1954	Томас Уінтэртан, Мілаш Стаматавіч
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя тэрыторыі

З 1382 года Трыест і прылеглыя тэрыторыі знаходзіліся ў складзе Аўстрыі і мелі змяшанае насельніцтва, якое складалася галоўным чынам з італьянцаў у горадзе і славенцаў і харватаў у сельскіх прыгарадах. У 1921 Італія анексавала Трыест, дзе пасля ўсталявання фашысцкага рэжыму пачаліся рэпрэсіі супраць славянскага насельніцтва, якія выклікалі у адказ тэрарыстычную дзейнасць з боку арганізацыі ТЫГР. У 1943 пасля капітуляцыі Італіі горад быў акупаваны Германіяй, а 1 мая 1945 вызвалены адначасова часцямі югаслаўскай і брытанскай армій.

Тэрыторыя была заснавана 15 верасня 1947 Саветам бяспекі ААН паводле ўмоў мірнага дагавора з Італіяй з мэтай захаваць раўнавагі ў гэтым шматнацыянальным рэгіёне і зменшыць рызыку тэрытарыяльных прэтэнзій паміж Італіяй і Югаславіяй. Кіраванне тэрыторыяй ажыццяўлялася ваеннымі губернатарамі, прызначанымі краінамі, якія кіравалі міратворчымі сіламі на тэрыторыі. Была падзелена па лініі Моргана на англа-амерыканскую зону A (горад Трыест і прылеглыя прыбярэжныя раёны) і югаслаўскую зону B (частка істрыйскага ўзбярэжжа). 5 кастрычніка 1954 у Лондане быў падпісаны дагавор, паводле якога зона A была далучана да Італіі, а зона B да Югаславіі. У 1975 тэрыторыя была фармальна распушчана паводле дагавора ў Азіма.

Тэрыторыя, не з'яўляючыся незалежнай дзяржавай, мела сваю валюту (трыесцкая ліра, фактычна італьянская ліра ў зоне A і югаліра ў зоне B) і паштовыя маркі.

У наш час (на 2009) тэрыторыя зоны A уваходзіць у склад італьянскай правінцыі Трыест, а зона B падзелена паміж Славенскім Прымор'ем і харвацкай жупаніяй Істрыя.

Зноскі