Тытульная нацыя

Тытульная нацыя — частка насельніцтва дзяржавы, нацыянальнасць якой вызначае афіцыйная назва гэтай дзяржавы.

Паняцце «тытульная нацыя» увёў Марыс Барэс, французскі раманіст-індывідуаліст і палітык-нацыяналіст, у канцы XIX стагоддзя. Паводле Барэса гэта дамінуючая этнічная група, на аснове мовы і культуры якой будуецца дзяржаўная сістэма адукацыі. Барэс супрацьпастаўляў тытульнай нацыі і нацыянальную меншасць (прадстаўнікі нацыі, якія пражываюць па-за межамі яе нацыянальнай дзяржавы, напрыклад, у той час — французы ў Эльзасе і Латарынгіі), і этнічныя дыяспары (этнічныя групы ўнутры тэрыторыі нацыянальнай дзяржавы, напрыклад, яўрэі і армяне ў Францыі). Барэс меркаваў, што нацыянальная дзяржава можа быць моцнай толькі пры наяўнасці дзвюх умоў: нацыянальныя меншасці і этнічныя дыяспары павінны захоўваць лаяльнасць дзяржаве тытульнай нацыі, а тытульная нацыя павінна падтрымліваць «свае» нацыянальныя меншасці за мяжой. Гэту класіфікацыю Барэс распрацаваў у перыяд справы Дрэйфуса.

СССР

Гэта паняцце выкарыстоўвалася ў Савецкім Саюзе для абазначэння нацый, якія давалі тытулы аўтаномных утварэнняў ў рамках саюза: саюзныя рэспублікі, аўтаномныя рэспублікі, аўтаномныя вобласці і г.д., напрыклад, Беларуская ССР для беларусаў.

Этнасу, каб стаць тытульнай нацыяй, патрэбна было задавальняць пэўныя крытэры з пункту гледжання колькасці насельніцтва і кампактнасці яго рассялення. Мова тытульнай нацыі абвяшчалася дадатковай (пасля рускай) афіцыйнай мовай адпаведнай адміністрацыйнай адзінкі.

Паняцце добра працавала у выпадках з аднароднымі і адносна развітымі нацыямі.

У шэрагу выпадкаў, у некаторых вельмі поліэтнічная рэгіёнах, такія як Паўночны Каўказ, паняцце тытульнай нацыі ўводзіла няроўнасць паміж тытульнай і нятытульнымі нацыямі, асабліва пасля ўвядзення «карэнізацыі» палітыкі, згодна з якой прадстаўнікі тытульнай нацыі былі вылучаны на кіруючыя пасады.

Расійская Федэрацыя

Гэта паняцце і яго вызначэнне выключаны з заканадаўства Расійскай Федэрацыі^[1]. Але фактычна малыя народы з'яўляюцца тытульнымі нацыямі ў сваіх нацыянальных рэспубліках, маючы прэферэнцыі ў мясцовых органах улады і бізнесе за кошт іншых народаў.

Кітай

У Кітайскай Народнай Рэспубліцы ўрад прыняў некаторыя прынцыпы савецкай канцэпцыі адносна сваіх этнічных меншасцяў.

Югаславія

Федэральныя рэспублікі сацыялістычнай Югаславіі ўспрымаліся як нацыянальныя дзяржавы канстытуцыйных народаў^[2]. Пасля распаду Югаславіі, толькі Боснія і Герцагавіна не была дэ-юрэ вызначана ў сваёй канстытуцыі як нацыянальная дзяржава сваёй тытульнай нацыі з-за яе шматнацыянальнага грамадства.

Літаратура

1. Sternhell Z. Maurice Barrès et le nationalisme francais. Bruxelles, 1985.
2. Igor Š tiks (30 July 2015). Nations and Citizens in Yugoslavia and the Post-Yugoslav States: One Hundred Years of Citizenship. Bloomsbury Publishing. с. 125. ISBN 978-1-4742-2153-5.

Гл. таксама

• Карэнныя народы
• Нацыянальна-тэрытарыяльная аўтаномія