Фармулярны аналіз

Фармулярны аналіз — гістарычны крыніцазнаўчы метад аналізу фармуляра актавай крыніцы.

Пад актам у вузкім сэнсе ў крыніцазнаўстве разумеюць дамову паміж двума контрагентам. Гэта могуць быць міжнародныя дагаворы, розныя граматы — продажу, мены, закладу, падаравання, надання і іншыя. Звычайна, акты аднаго тыпу маюць устойлівую мадэль будовы — фармуляр. Фармулярны аналіз грунтуецца на параўнанні фармуляраў пэўных актавых дакументаў, у прыватнасці для іх дакладнейшага датавання (бо фармуляр змяняўся ў часе) і класіфікацыі па групах. Умоўны фармуляр, то-бок ідэальную мадэль сярэднявечнага акта, дзеляць на часткі.

Пачаткавы пратакол

Інвакацыя — прысвячэнне вышэйшым сілам або ўладару.
Інтытуляцыя — указанне, хто выдае дакумент.
Інскрыпцыя — указанне, каму адрасаваны дакумент.
Салютацыя — прывітанне.

Асноўная частка

Арэнга — прэамбула, матывы стварэння дакумента.
Прамульгацыя — прадпаведамленне пра сутнасць дакумента.
Нарацыя — сутнасць справы.
Дыспазіцыя — прапановы і пытанні.
Санкцыя — забарона на парушэнне ўмоў.
Карабарацыя — засведчанне дакумента, подпіс і пячаць.

Канчаткавы пратакол (эсхатакол)

Датум — дата і месца напісання.
Апрэкацыя — заканчэнне-добразычэнне.

У пэўным акце могуць быць не ўсе названы часткі, таксама яны могуць быць у іншым парадку.

Пры фармулярным аналізе тэкст акта могуць дзяліць на «артыкулы» або «клаўзулы» (паняцці не цалкам тоесныя), скончаныя па сэнсе выразы — сакральныя, матывіравальныя, звяртальныя, паведамляльныя, працэсуальныя, засвядчвальныя, апісальныя, загадныя, просьбітныя, дагаворныя. Артыкулы дзеляць на абароты, абароты на элементы.

У актах вылучаюць «формулы» — устойлівыя выразы, «рэаліі» — імёны, тапонімы і іншае, «апісанні» — арыгінальныя выразы, не штампы.

Фармулярны аналіз

Літаратура

Wikiwand - on