Blu-ray

Blu-ray (Blu-ray Disc або BD, блю-рэй дыск) — гэта фармат аптычнага дыска, распрацаваны для падвышэння шчыльнасці захавання лічбавых даных у параўнанні з фарматам DVD. Сусветны выпуск дыскаў Blu-ray адбыўся 20 чэрвеня 2006 года.

Тып носьбіта	аптычны дыск высокай шчыльнасці
Ёмістасць	25 ГБ 50 ГБ 66 ГБ 100 ГБ 128 ГБ
Счытвальны механізм	лазер, даўжыня хвалі 405 нм (фіялетавы), 36 Мбіт/c
Запісвальны механізм	405 нм
Міжнародны стандарт	Blu-ray Disc
Распрацаваны	Sony, Blu-ray Disc Association
Памер	дыяметр 120 мм, таўшчыня 1,2 мм
Ужыванне	захоўванне відэа і аўдыё высокай выразнасці, відэагульняў
Год выпуску	2006

Стандартныя дыскі Blu-ray маюць дыяметр 12 см і таўшчыню 1.2 мм, гэтак жа як і дыскі DVD і CD. Першыя дыскі Blu-ray утрымлівалі 25 ГБ, пазнейшыя версіі, такія як BDXL або Ultra HD Blu-ray, могуць захоўваць нават 100 ГБ на дыску. Дыскі фармату Blu-ray здольныя захоўваць некалькі гадзін відэа высокай выразнасці (HDTV 720p і 1080p) і выкарыстоўваюцца для распаўсюджвання мастацкіх фільмаў і відэагульняў.

Назва Blu-ray (ад англ.: blue ray — сіні/фіялетавы лазер) адсылае да тыпу лазера, які выкарыстоўваецца для чытання дыска і дазваляе захоўваць інфармацыю з большай шчыльнасцю, чым фармат DVD, які выкарыстоўвае чырвоны лазер.

Гісторыя

Шчыльнасць захавання даных на дысках фармату DVD была абмежаваная даўжынёй хвалі тагачасных лазерных дыёдаў. Пасля працяглай распрацоўкі сталі даступныя лазерныя дыёды з даўжынёй хвалі 405 нанаметраў, што дазволіла распрацаваць больш шчыльны фармат захоўвання. Першыя дыскі, запісаныя новымі дыёдамі, з’явіліся ў кастрычніку 1998 года.

Sony разам з Panasonic, Philips і TDK распачала два праекты, ужываючы новыя дыёды: UDO^[1] і DVR Blue^[2]. Першыя прататыпы DVR Blue былі прадстаўлены на выставе CEATEC у кастрычніку 2000 года.^[3] 19 лютага 2002 года праект DVR Blue быў афіцыйна анансаваны пад назвай Blu-ray Disc,^[4][5] і дзевяць першых членаў заснавалі арганізацыю Blu-ray Disc Founders.

Першай спажывецкай прыладай з Blu-ray быў прайгравальнік Sony BDZ-S77 коштам 3800 долараў ЗША. Ён прадаваўся з красавіка 2003 года і быў даступны толькі ў Японіі.^[6] Аднак для гэтага прайгравальніка не існавала стандарту для запісу відэа і не выпускаліся фільмы, бо галівудскія кінастудыі патрабавалі, каб прайгравальнікі былі абсталяваныя сістэмай DRM (англ.: digital rights management — кіраванне лічбавымі правамі), якая б не дазвалала капіяваць дыскі.

4 кастрычніка 2004 г. назва арганізацыі Blu-ray Disc Founders была зменена на Blu-ray Disc Association (BDA), і студыя 20th Century Fox далучылася да савета дырэктараў BDA.^[7]

Тэхнічная спецыфікацыя дыска Blu-ray была завершана ў 2004 годзе.^[8]

Пасля выпуску дыскаў Blu-ray пачалася так званая вайна фарматаў аптычных дыскаў высокай выразнасці, дзе канкурэнцыю Blu-ray складаў фармат HD DVD, створаны кампаніяй Toshiba.

Першыя прайгравальнікі BD-ROM былі выпушчаны ў чэрвені 2006 года, прайгравальнікі HD DVD апярэдзілі іх на рынку на некалькі месяцаў.^[9] Першыя фільмы на Blu-ray былі выпушчаныя 20 чэрвеня 2006 года. Сярод іх былі, напрыклад, Пяты элемент, Тэрмінатар і 50 першых спатканняў.^[10] Першыя фільмы з выкарыстаннем двухбаковых дыскаў BD памерам 50 ГБ былі прадстаўлены ў кастрычніку 2006 г.^[11] Першыя аўдыяальбомы на Blu-ray былі выпушчаныя ў маі 2008 года.

Значнай патрымкай для стандарта Blu-ray было яго выкарыстанне ў Sony PlayStation 3. Таксама Sony правяла ўплывовую маркетынгавую кампанію для фармату. У студзені 2007 года дыскі Blu-ray пераўзышлі па продажах HD DVD^[12], а на працягу першых трох кварталаў 2007 года фармат Blu-ray абышоў па продажах HD DVD прыкладна ў два разы.

Станам на канец 2007 года Warner Brothers заставалася адзінай буйной кінастудыяй, якая выпускала фільмы і ў фармаце HD DVD, і ў фармаце Blu-ray. У студзені 2008 года яна абвясціла, што пачынаючы з мая 2008 года будзе выпускаць фільмы толькі ў фармаце Blu-ray.^[13] Гэта прывяло да ланцуговай рэакцыі: буйныя амерыканскія рознічныя гандляры, такія як Best Buy і Walmart, адмовіліся ад HD DVD у сваіх крамах. Netflix і Blockbuster таксама заявілі, што больш не будуць прадаваць HD DVD. У выніку гэтых падзей 19 лютага 2008 года Toshiba абвясціла аб спыненні вытворчасці прайгравальнікаў HD DVD дыскаў. Гэта дазволіла дыскам Blu-ray стаць стандартам у галіне аптычных дыскаў высокай шчыльнасці.

У чэрвені 2008 года больш за 2500 фільмаў былі даступныя на Blu-ray у Аўстраліі і Вялікабрытаніі, а у Злучаных Штатах і Канадзе больш за 3500.

У жніўні 2015 года быў выпушчаны стандарт фармату Ultra HD Blu-ray, які пашырыў ёмістасць дыску Blu-ray да 100 ГБ. Для гэтага фармату патрабаваліся новыя прылады, аднак яны маглі прайграваць усе тры фарматы дыскаў: DVD, звычайныя Blu-ray і новы фармат. Дыскі і прылады з Ultra HD Blu-ray пачалі прадавацца ў першым квартале 2016 года.^[14][15]

Выраб дыскаў Blu-ray каштуе не даражэй, чым выраб дыскаў DVD.^[16] Аднак механізмы чытання і запісу больш складаныя, што робіць прылады з Blu-ray больш дарагімі.^[17][18][19] Распаўсюджванне Blu-ray стрымліваецца стрымінгавымі сэрвісамі і тэхналогіямі атрымання відэа па запыце (англ.: video on demand, VOD).^[20][21][22] Дыскі Blu-ray выкарыстоўваюцца для распаўсюджвання гульняў для прыставак PlayStation 3, PlayStation 4, PlayStation 5, Xbox One і Xbox Series X.