Будынак акруговага суда (Магілёў)

Будынак акруговага суда, таксама будынак Ніжняга суда, Урачэбнай управы і архіва — будынак у Магілёве на плошчы Славы, 1. Помнік архітэктуры класіцызму. Гісторыка-культурная каштоўнасць рэспубліканскага значэння.

Славутасць
Будынак акруговага суда
53°53′42″ пн. ш. 30°19′47″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Горад	Магілёў, пл. Савецкая, 1
Архітэктурны стыль	класіцызм
Архітэктар	Мікалай Паўлавіч Высоцкі
Дата пабудовы	1778 год
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 512Г000045шыфр 512Г000045
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Будынак акруговага суда.

Гісторыя

Акруговы суд у пач. XIX ст.

Пабудаваны ў 1778 годзе на Губернатарскай плошчы (сучасная пл. Савецкая) як будынак ніжняга земскага суда, урачэбнай управы і архіва. У 1883 г. будынак часткова перабудаваны і прыстасаваны пад акруговы суд^[1] паводле праекта М. П. Высоцкага^[2].

Калі ў час Першай сусветнай вайны ў Магілёве знаходзілася Стаўка Вярхоўнага галоўнакамандуючага, у будынку размяшчалася частка світы Цара і чыны міністэрства двара^[ru], знаходзілася ўпраўленне дзяжурнага генерала. Тут размяшчаліся камандзір канвою граф Грабэ-Нікіцін^[ru], генерал Д. М. Дубенскі і цырымоніймайстар барон Штакельберг^[ru][3].

У ліпені-жніўні 1919 г. у будынку размяшчаўся штаб 16-й арміі, якая ў 1919—1920 гг. вяла на тэрыторыі Беларусі баі супраць войскаў Польскай Рэспублікі. У ліпені 1919 г. членам Рэўваенсавета 16-й арміі прызначаны Р. К. Арджанікідзэ, які некаторы час працаваў у будынку, дзе размяшчаўся штаб^[4].

Разбураны ў гады Другой сусветнай вайны. У 1950-я гады адноўлены і пераабсталяваны пад Магілёўскі абласны краязнаўчы музей^[1].

У 1975 г. на будынку ўстаноўлена мемарыяльная дошка Рыгору Канстанцінавічу Арджанікідзэ^[4].

Архітэктура

Фасад і планы будынка. XIX ст.

Уяўляе сабой мураваны прамавугольны ў плане будынак, які быў падзелены капітальнымі сценамі на тры часткі (для кожнай установы). З боку дваровага фасада кожная з устаноў мела асобны дворык, абнесены мураванай сцяной (не захаваліся). У 1883 г. часткова перабудаваны, надбудаваны трэці паверх, дэкарыраваны галоўны фасад, змененая ўнутраная планіроўка, будынак прыстасаваны пад акруговы суд^[1].

Галоўны трохпавярховы (з паўпадвальным паверхам) фасад выходзіць на плошчу. Паверхі падзелены карнізнымі цягамі. У цэнтры галоўнага фасада — уваходны партал, раней існавалі тры асобныя ўваходы, адпаведна фасад быў аздоблены трыма рызалітамі, завершанымі атыкамі з франтонамі. Цэнтральная частка фасада завершана над карнізам прамавугольным прафіляваным атыкам і дэкарыраваная плоскімі пілястрамі па тры паабапал увахода. На першым паверсе пілястры руставаныя, на другім — парныя, на трэцім — гладкія. Падобныя пілястры захаваліся на бакавых частках будынка, абапал першапачатковых уваходаў, і на вуглах фасадаў. Прамавугольныя аконныя праёмы ў простых ліштвах на першым і трэцім паверхах аздобленыя замковым каменем, на другім завершаны праз адно прамавугольнымі сандрыкамі або трохвугольнымі франтонамі. Будынак завершаны тонкапрафіляваным карнізам. Дэкаратыўныя дэталі, як то пілястры, паясы, ліштвы, сандрыкі, вылучаны асобным колерам^[1].

Зноскі

1. Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік / Беларус. Энцыкл.; Рэкал.: А. А. Воінаў і інш. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-078-5.
2. Барановский Г. В. Юбилейный сборник сведений о деятельности бывших воспитанников Института гражданских инженеров (Строительного училища) 1842—1892. с. 70 (руск.)
3. Дубенский Дмитрий Николаевич. Революция, или Как произошел переворот в России. — АСТ, 2017. — 432 с. — ISBN 978-5-17-101779-8.
4. Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, [1984—1988].