Вострая брама

Во́страя бра́ма (па-літоўску: Aušros Vartai, па-польску: Ostra Brama, па-англійску: Gate of Dawn) — адзін з найважнейшых помнікаў гісторыі і архітэктуры Вільні, аб'ект рэлігійнага паломніцтва і свецкага турызму. Уяўляе сабой адзіную захаваную браму гарадской сцяны і капліцу з цудадзейнай Іконай Маці Божай Вастрабрамскай, Маці Міласэрнасці — Апякункі Беларусі і Літвы.

Славутасць
Вострая брама
літ.: Aušros Vartai
54°40′28″ пн. ш. 25°17′22″ у. д.HGЯO
Краіна	Літва
Месцазнаходжанне	Вільнюс
Першае згадванне	1503
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Назва

Усярэдзіне капліцы.
Выява 1864 года

На сённяшні момант не існуе адзінай версіі паходжання назвы. Вядома, што гэту браму спрадвеку называлі Вострай (па-польску: Ostra Brama, па-літоўску: Aštria broma).

Ёсць версіі, што назва паходзіць ад першапачатковых гатычных шпіляў на вежы, ад назвы квартала Вільні — Востры канец, ад формаў вуліцы, якая звужаецца каля брамы, а таксама ад родавага імя Канстанціна Астрожскага.

Літоўская назва Aušros Vartai («Брама Світанку») з'явілася ў літоўскіх газетах пачатку XX стагоддзя, але падаецца бессэнсоўнай, бо брама павернутая не на ўсход. Часам брама называлася Медніцкай, бо ад яе пачынаўся шлях да Медніцкага замка, што ў 30 км ад Вільні.

Гісторыя

Дзеля ўзмацнення абароны горада біскуп віленскі Войцех Табар разам з мясцовай радай пастанавілі абнесці мурамі межы Вільні. Муры пабудавалі вельмі хутка, і 2 кастрычніка 1503 года біскуп урачыста асвяціў увесь абвод горада.

Брама будавалася ў гатычным стылі ў 1503 – 1522 гг. разам з пяццю іншымі, а пазней колькасць брамаў дасягала дзевяці. Праз некалькі гадоў над аркай брамы дабудаваны фасад з пяццю амбразурамі і атык у стылі рэнесанс. Атык дэкараваны Пагоняй, які падтрымліваюць два крылатыя львы-грыфоны, і рэльефнай галавой Гермеса ў крылатым шлеме. Ніжэй у нішы знаходзілася ікона Збаўцы. У 1923 у нішы быў змешчаны барэльеф у выглядзе выявы герба Польшчы.

Капліца

Від на капліцу Вострай брамы

У 1621 — 1626 гг. ля самой Вострай брамы быў заснаваны кляштар кармелітаў босых, а ў 1635 — 1650 гг. быў пабудаваны вельмі прыгожы касцёл Святой Тэрэзы.

Прыкладна ў 1652 у Вільню была прывезена ікона Маці Божай і размешчана ўнутры брамы. Яна не мела сваёй капліцы, былі толькі аканіцы, якія засцерагалі ікону ад дажджу і снегу. Затым кармеліты перанеслі ікону Маці Божай у касцёл Святой Тэрэзы.

З боку горада над брамай у 1671 манахамі кармелітамі пабудаваная драўляная капліца, адмыслова для Іконы Маці Божай Вастрабрамскай. 18 мая 1706 года здарыўся пажар, але капліца ўцалела. Пажар у маі 1715 года знішчыў амаль увесь горад і капліцу. У 1722 была пабудавана каменная капліца, якая рэканструявалася ў 1829 – 1830 гг., у 1927 – 1932 гг. і ў 1993 перад візітам у Літву Яна Паўла II. Пры перабудове ў 1829 – 1830 гг. капліца набыла рысы класіцызму. Яна злучана пабудаванай у 1830 – 1840 двухпавярховай крытай галерэяй з касцёлам Святой Тэрэзы і аздоблена назвай на латыні «Mater misericordiae sub tuum praesidium confugimus» («Маці Міласэрнасці, пад Тваю абарону аддаемся»).

Ушанаванне Маці Божай Вастрабрамскай

Маці Божая Вастрабрамская

У сярэднявечных гарадах існаваў звычай змяшчаць на гарадскіх брамах іконы, каб абараніць горад ад захопаў і дзеля бласлаўлення падарожнікаў. Так у Вострай браме была змешчана Ікона Маці Божай Міласэрнасці — Вастрабрамскай.

На далейшыя стагоддзі яе выява стала сімвалам горада і аб'ектам пакланення і малітвы хрысціян — католікаў і праваслаўных — Вялікага Княства Літоўскага. Як мінімум з сярэдзіны XIX стагоддзя ўсталяваўся звычай праходзіць Вострую браму з непакрытай галавой на знак шанавання Маці Божай Вастрабрамскай; звычай патрабаваў пры руху з боку горада здымаць шапку ўжо каля касцёла Святой Тэрэзы.

У 1861 – 1863 гг. перад капліцай адбываліся рэлігійна-патрыятычныя маніфестацыі.

Муры капліцы пакрытыя залатымі і срэбнымі абетнымі дарамі вернікаў – вотамі – выявамі галоўным вобразам сэрцаў, а таксама рук, ног і г.д. Першы абетны дар прынесены ў 1702. Ікона Святой Дзевы Марыі была ўрачыста каранаваная залатымі каронамі 2 ліпеня 1927 года ў прысутнасці прэзідэнта Польшчы Юзэфа Пілсудскага. 4 верасня 1993 года падчас наведвання Літвы Ян Павел II маліўся на Ружанцы ў Вастрабрамскай капліцы.

Днём асаблівага шанавання Іконы Маці Божай Вастрабрамскай, Маці Міласэрнасці стала 16 лістапада.

Ікона Божай Міласэрнасці ў Вострай браме

Па легендзе, у пачатку 1930-ых гг. каталіцкай манашцы Фаустыне Кавальскай былі з'яўленні Ісуса Хрыста, у адным з якіх ён папрасіў намаляваць Ікону Божай Міласэрнасці. У 1934 падчас знаходжання святой Фаустыны ў Вільні ікона была намалявана мясцовым мастаком Яўгенам Казіміроўскім.

Ікона Божай Міласэрнасці ўпершыню на грамадскі агляд была змешчана ў Вострай браме.

Апошнія гады культ Божай Міласэрнасці перажывае вялікі росквіт, звязаны ў тым ліку з кананізацыяй сястры Фаустыны Кавальскай. Адным з найважнейшых элементаў гэтага культу з'яўляецца ўшанаванне Іконы Божай Міласэрнасці.

Гл. таксама

Маці Божая Вастрабрамская, Маці Міласэрнасці

Ікона Маці Божай Вастрабрамскай

Спасылкі

• Культ Маці Божай Міласэрнасці Архівавана 30 верасня 2007.
• Вострая Брама на Radzima.org

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вострая брама