Культурная рэвалюцыя ў Кітаі
From Wikipedia, the free encyclopedia
Вялікая пралетарская культурная рэвалюцыя (無產階級文化大革命, 无产阶级文化大革命, піньінь: Wúchǎn Jiējí Wénhuà Dà Gémìng) — серыя ідэйна-палітычных кампаній 1966-1976 гг. ў Кітаі, разгорнутых і кіраваных асабіста Старшынёй Маа Цзэдунам, які пад падставамі магчымай «рэстаўрацыі капіталізму» у КНР і «барацьбы з унутраным і знешнім рэвізіянізмам» паставіў мэты дыскрэдытаваць і знішчыць палітычную апазіцыю, усталяваць рэжым асабістай улады.
Асноўныя прычыны «культурнай рэвалюцыі» складаліся ў наступным: 1) абсалютызацыя Маа Цзэдунам ролі класавай барацьбы ў сацыялістычным грамадстве; 2) нарастанне культу асобы Маа Цзэдуна, якая дасягнула апагею ў 1966-1976; 3) барацьба за лідарства ў партыі, актыўнае выкарыстанне вышэйшымі партыйнымі кіраўнікамі, у тым ліку Лінь Бяа, Кан Шэнам, Цзян Цын (жонкай Маа) і інш., левых поглядаў Мао Цзэдуна, яго культу асобы і стылю адзінаначалля ва ўласных мэтах узмацнення асабістай улады[1].
«Культурная рэвалюцыя» прывяла да шырокамаштабных рэпрэсій супраць інтэлігенцыі, разгрому КПК, грамадскіх арганізацый (КСМК, прафсаюзаў, піянерскай арганізацыі і г. д.), каласальнага ўрону культуры і адукацыі, знішчэнню помнікаў культуры пад лозунгам барацьбы з феадальнымі норавамі і традыцыямі, змене знешнепалітычнага курсу, рэзкага нарастання антысаветызма ў краіне.
Тэрмін «культурная рэвалюцыя» з’явіўся ў Расіі ў «Маніфесце анархізму» братоў Гордзіных у маі 1917; у савецкую палітычную мову уведзены У. І. Леніным ў 1923 годзе ў рабоце «Аб кааперацыі»: «Культурная рэвалюцыя — гэта… цэлы пераварот, цэлая паласа культурнага развіцця ўсёй народнай масы»[2].