Karintia

Ur stad kevredet a Aostria eo Karintia (alamaneg Kärnten, sloveneg Koroška) a zo Klagenfurt (sloveneg Celovec) e gêr-benn.

Ur pennad Karintia (Slovenia) zo ivez.

Kärnten (alamaneg)
Koroška (sloveneg)

(Banniel Karintia) (Skoed-ardamez Karintia)
Yezhoù ofisiel	Alamaneg, sloveneg
Kêr-benn	Klagenfurt / Celovec
Gorread -Hollad -Dour	9 536 km² 1.8%
Poblañs -Stankter	557.773 (2011) 58/km²

Div yezh ofisiel a zo e Karintia: an alamaneg hag ar c'hKoroško (sloveneg Karintia), ur rannyezh slovenek. Hervez niveradeg ofisiel 2001 e ra 13 109 a dud (~2.3% eus ar boblañs) gant ar sloveneg bemdez; e gwirionez ez eus muioc'h evit 50 000 sloveneger karintian (da lavarout eo muioc'h evit 9% eus ar boblañs), met lakaet e vez lod anezho da gaout mezh abalamour d'o yezh.

Emdroadur ar boblañs

Emdroadur ar boblañs
Bloavezh	Niv. a annezdi	Niv. ofisiel a slovenegerien
1900	367 324	75 136
1923	370 432	34 650
1939	460 946	43 179
1951	474 764	42 095
1961	495 226	24 911
1971	525 728	20 972
1981	536 179	16 552
1991	552 421	14 850
2001	559 404	13 109

Istor & Politikerezh

Karintia - kreñvlec'h an tu dehoù pellañ

Abaoe an XIX^vet kantved ez eo bet Karintia unan eus kreñvlec'hioù an tu dehou pellañ e Kreiz Europa. D'ar vare-se e tegemeras lod eus alamanegerien ar vro mennozhioù broadelour, enepslav, enepyuzev hag enepkloer tra ma chome ar slovenegerien leal ouzh gouarnamant Vienna ha stad liesvroadel an Habsbourged. E 1919, pa voe disrannet Aostria-Hungaria, e c'houlennas breujoù Karintia e vefe staget o bro ouzh Alamagn. Lu stad SHS (Yougoslavia) a ac'hubas ar rannvroioù sloveneger hag en em gannas ouzh gward-bro Karintia. Betek ar bloavezhioù 1980 e oa bet enoret paotred ar gward-bro evel harozed ha "difennerien a-enep ar Slaved" gant gouarnamantoù Karintia. Dre ur referendom (d'an 10 a viz Here 1920) e chomas ar rannvroioù sloveneger stag ouzh Karintia dre ma oa bet prometet d'ar slovenegerien, 70 000 den bennak d'ar mare-se, skolioù evito o-unan. Etre 1938 ha 1945, dindan ren an nazied, e oa forbannet miliadoù a slovenegerien gant an SS. Em em zifenn a raent en ur sevel strolladoù partizanted hag a stourme a-enep d'ar polis ha d'an arme alaman ar gwellañ ma c'hellent. Da dreitourien e vez lakaet ar rezistanted-se gant politikerien garintian eus an tu dehou betek an deiz a hiziv. Dre voaz e ya un dregantad uhel eus ar votoù gant strolladoù eus an tu dehou pellañ e dilennadegoù Karintia - war-dro 42.5% e 2004.

Gwelet ivez:

• Broadelouriezh alamaneger

Tabut ar panelloù (alamaneg Ortstafelstreit)

Takad ar sloveneg e Karintia (2001)

Dre lezenn o deus minorelezhioù yezhel Aostria gwir da sevel panelloù liesyezhek ha da implij o yezhoù er velestradurezh hag er skolioù en o zakadoù istorel. E 1972 e tivizas Bruno Kreisky, kañseller Aostria, ha Hans Sima, pennrener Karintia, sevel panelloù alamanek-slovenek e 205 kumun e su Karintia (war an dachenn aroueziet gant ur vevenn c'hlas war ar gartenn). Distrujet e voe an holl banelloù-mañ gant ur mob a stourmerien eus an tu dehou pellañ, met ivez gant slovenegerien asimilet zo hag o doa keuz eus o mammyezh hag a fellas dezho ez aje ar sloveneg da get ar buanañ ar gwellañ. Taget e voe Kreisky ha Sima gant manifesterien garintian a rae "treitourien yuzev" eus an daou bolitikour.

E 1977 e voe divizet gant ar gouarnamant kevredel sevel panelloù divyezhek e kumunioù ma veze komzet sloveneg gant muioc'h evit 25% eus ar boblañs enno, 91 kumun en holl. Hogen ne voe ket bet savet nemet 77 panell betek ar bloavezh 2010 abalamour da vastoc'hadur al lezenn gant pennrenerien Karintia a bep liv politikel.

Abaoe 2000 ez eus bet heuliet ur strategiezh nevez gant an dud a stourm evit gwirioù slovened Karintia. Bleniañ a reont o c'hirri-tan buan-kenañ dre gumunioù a vank panelloù divyezhek dezho. Pa vezont barnet e nac'hont paeañ peogwir ne oa ket aroueziet en un doare reizh harzoù ar gumun. E 2001 ec'h urzhias Lez-varn Vonreizhel Aostria sevel panelloù alamanek-slovenek e pep kumun ma vez komzet sloveneg enno gant muioc'h evit 10% eus ar boblañs. Mastoc'het e voe an urzh-mañ gant Jörg Haider, pennrener Karintia eus an tu dehou pellañ. E 2006 e tivizas Haider dismantrañ panelloù divyezhek bet savet dija e Bleiburg/Pliberk. E miz Eost 2006 e kemennas e vije dismantret an holl banelloù divyezhek ha lakaet re unyezhek gant adpanelloù slovenek bihanik en o flas. E 2011 nemetken e voe echuet “tabut ar panelloù” da vat, ha savet 164 panell divyezhek dres Su Karintia.

Gwelout ivez:

• de:Ortstafelsturm (en alamaneg)
• Thomas Korschil ha Eva Simmler: Artikel 7 Unser Recht! - Pravica Naša! člen 7. 2005 (, en alamaneg ha saozneg)

Kêrioù pennañ Karintia

	Kêr	annezad (2005)
1	Klagenfurt/Celovec, kêr-benn Karintia	90 141
2	Villach/Beljak	57 612
3	Wolfsberg/Volšperk	25 298
4	Spittal an der Drau/Špital ob Dravi	16 045
5	Feldkirchen/Trg	14 030
6	Sankt Veit an der Glan/Št. Vid ob Glini	12 839
7	Völkermarkt/Velikovec	11 373
8	Sant Andrä/Št. Andrež	10 791

Tud vrudet a gKarintia

• Arnoulf a gKarintia - impalaer roman ha german
• Gregor V - pab
• Peter Handke - skrivagner
• Martin Kušej - leurenner
• Wolfgang Petritsch - diplomat
• Janko Messner - skrivagner
• Heinrich Harrer - alpinour nazi
• Peter Turrini - skrivagner
• Janko Ferk - skrivagner
• Ingeborg Bachmann - skrivagnerez

Liammoù diavaez

• Lec'hienn ofisiel gouarnamant Karintia
• Roll stummoù divyezhek anvioù-lec'hioù Karintia
• Narodni svet koroških Slovencev (e sloveneg hag alamaneg)

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

Karintia

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Porched Aostria – Adkavit ar pennadoù a denn da Aostria.