Metan

Ar metan (CH₄) zCH₄) o un hidrokarbon eus rumm an alkanoù. Ar volekulenn-se he deus un atom karbon (C) ha 4 atom hidrogen (H).

Metan • CH4
Niverenn EINECS	200-812-7
Niverenn CAS	74-82-8
Kod	R50
Formulenn diorroet plaen H | H-C-H | H
Perzhioù Fizikel
Mas molekulel	16,043 u
Temperadur teuziñ	90,55 K (-182,6 °C)
Temperadur berviñ	111,75 K (-161,4 °C)
Poent tric'hement	90,68 K (-182,47 °C) 11,7 kPa
Poent kritikal	190,45 K (-82,7 °C) 4,596 MPa
Mas volumek (da -164 °C)	415 kg/m³

Ar metan eo elfenn bennañ ar gaz naturel. Bez' eo ivez elfenn bennañ ar biogaz deuet eus goadur materioù organek loen pe struj en diank oksigen. Savet eo gant bakterioù metanogenek a vev e meteier anaerobiotek eleze hep oksigen.

Ar metan eo ivez an hidrokarbon klasel nemetañ a c'heller kaout dre un argerzh biologel naturel. Gaz naturel dreist-holl, ha dre se gaz fosilek, a vez implijet, met diorroet e vez implij ar metan adnevezapl, a vez graet biogaz anezhañ ivez : Sveden, Alamagn, Danmark, Viêt Nam, Kambodja, Sina, India...

Dilaosket e vez ar metan ent naturel en takadoù gleborek nebeut oksigenek evel ar geunioù hag an douaroù beuz. En em furmiñ a ra ivez e-barzh stomok ar bronneged hag ez eo gaz pennañ ar brammoù hag al loufoù.

Kementadoù bras a vetan a vez paket e deun ar meurvorioù dindan stumm hidratoù metan. Met da ziwall zo : karbon ar metan fosilek, n'eo ket ken karbon 14 (¹⁴C) e-giz ma vez peurvuiañ, met e izotop : ar c'harbon 12 (¹²C) (diwar an dezintegradur izotopek c'hoarvezet e-pad degadoù a viliadoù a vloavezhioù). Ma teu an hin da dommañ kalz e c'hellfe ar ¹²C bezañ dilaosket fonnus, ar pezh a zegasfe kudennoù ekologel niverus ouzhpenn. A-gevret gant ar ¹²C e vefe memes tra gant ar CO₂ fosilek paket kementadoù brasoc'h anezhañ c'hoazh e deun ar meurvorioù dindan stumm holenoù (bikabonatoù dreist-holl).

Un nebeud perzhioù

• Er c'hondisionoù reizh a demperadur hag a wask ez eo ur gaz skañvoc'h eget an aer, diliv ha dic'hwezh. Dourennekaat a ra da -161,4 °C ha solutaat da -182,6 °C.
• Douester ar metan dourennek a zo 0,415 da -164 °C.
• E zisolvablentez en dour a zo 0,4 ml evit 100 ml dour d'an temperadur a 20 °C, an disolvablentez-se en alkool a zo 47 ml d'ar memes temperadur ha 104 ml da 10 °C en eter evit ar memes volum a 100 ml atav.
• Un danvez loskant eo ar metan. Entanañ a ra da 667 °C en bezañs oksigen. Skrivet e vez reaktadur loskidigezh ar metan evel-henn :

CH₄ + 2O₂ → CO₂ + 2H₂O
metan + dioksigen → dioksidenn garbon + dour

• 1 m³ metan da 15 °C (gaz naturel) a zilaosk 9,89 kWh (35,6 MJ) a energiezh.
• Treuzdouget e vez ar metan (evit gwir, ar gaz naturel, a zo ouzhpenn 90% a vetan ennañ) gant metanlistri pa vez dezhañ un temperadur a -162 °C hag ur gwask tost ouzh ar gwask atmosferek.