Globalni granični stratotipski presjeci i tačke

Globalni granični stratotipski presjeci i tačke, skraćeno GSSP, su je međunarodno dogovorene referentne točke u dijelu stratigrafije koji definira donju granicu stadija u geološkoj vremenskoj skali. Djelatnost u definiranju GSSP-a provodi Međunarodna komisija za stratigrafiju, dio Međunarodne unije geoloških nauka.

'Zlatni šiljak' (bronzani disk u donjoj sekciji slike) ili 'tipski presjek' globalnih graničnih stratotipskih presjeka i tačaka (GSSP) za bazu for the Ediakaranskog perioda (Ediacara, Južna Australija)

Markacija 'zlatnog šiljka' ediakaranskog GSSP

Većina, ali ne i svi, GSSP temelje se na paleontološkoj promjeni. Stoga se GSSP obično opisuju u smislu prijelaza između različitih faza, iako je opisano daleko više faundkih faza od GSSP-a. Napori na definiciji GSSP-a započeli su 1977. Od 2012. godine, formalno su definirane 64 od 101 faze za koju je potreban GSSP.^[1]

Pravila

Geološki presjek mora ispuniti skup kriterija koje Međunarodna komisija za stratigrafiju treba prilagoditi kao GSSP. Sljedeća lista sažima glavne kriterije:^[2][3]

• GSSP mora definirati donju granicu geološkog stadija.
• Donja granica mora se definirati pomoću primarnog markera (obično datum prvog pojavljivanja fosilne vrste).
  • Trebali bi postojati i sekundarni biljezi (drugi fosili, hemijski, geomagnetni povratnici).
  • Horizont u kojem se marker pojavljuje trebao bi imati minerale koji mogu biti radiometrijski datirani.
  • Marker mora imati regionalnu i globalnu povezanost u istjecanjima iste dobi
  • Marker mora biti neovisan o facijama.
• Površinski izdanak mora imati odgovarajuću debljinu
• Sedimentacija mora biti kontinuirana bez promjena facija
• Na površinski izgled treba da utiču tektonski i sedimentni pokreti, kao i metamorfizam
• Nastanak mora biti dostupan istraživanju i slobodan za pristup.
  • To uključuje da se izdanak mora nalaziti tamo gdje se može brzo posjetiti (međunarodna zračna luka i dobre ceste), mora se održavati u dobrom stanju (u idealnom slučaju nacionalni rezervat), na pristupačnom terenu, dovoljno obimnom da omogući ponovljeno uzimanje uzoraka i otvorenpm za istraživače svih nacionalnosti.

Dogovoreni globalni granični presjeci i tačke

Lokacija GSSP:^[4]

• Holocen: stepeni širine = 75.1000 – stepeni dužine=42.3200
• Tarantij: stepeni širine = 52.3792 – stepeni dužine= 4.9144
• Kalabrij: stepeni širine = 39.0385 – stepeni dužine= 17.1348
• Gelasij: stepeni širine = 37.1469 – stepeni dužine= 14.2035
• Piacenzij: stepeni širine = 37.2889 – stepeni dužine= 13.4933
• Zanklij: stepeni širine = 37.3917 – stepeni dužine= 13.2806
• Mesinij: stepeni širine = 33.9369 – stepeni dužine= -6.8125
• Tortonij: stepeni širine = 43.5867 – stepeni dužine= 13.5694
• Seravalij: stepeni širine = 35.9139 – stepeni dužine= 14.3361
• Akvitanij: stepeni širine = 44.6589 – stepeni dužine= 8.8364
• Rupelij: stepeni širine = 43.5328 – stepeni dužine= 13.6011
• Lutecij: stepeni širine = 43.3796 – stepeni dužine= -3.0143
• Ipresij: stepeni širine = 25.5000 – stepeni dužine= 32.5311
• Tanecij: stepeni širine = 43.2996 – stepeni dužine= -2.2609
• Selandij: stepeni širine = 43.2992 – stepeni dužine= -2.2610
• Danij: stepeni širine = 36.1537 – stepeni dužine= 8.6486
• Mastrihtij: stepeni širine = 43.6795 – stepeni dužine= -1.1133
• Cenomanij: stepeni širine = 44.3925 – stepeni dužine= 5.5119
• Batonij: stepeni širine = 43.9606 – stepeni dužine= 6.3153
• Bajocij: stepeni širine = 40.1992 – stepeni dužine= -8.9042
• Alenij: stepeni širine = 41.1708 – stepeni dužine=-1.8333
• Plinsbahij: stepeni širine = 54.4069 – stepeni dužine= -0.4975
• Sinemurij: stepeni širine = 51.1909 – stepeni dužine= -3.2364
• Hetangij: stepeni širine = 47.4839 – stepeni dužine= 11.5306
• Karnij: stepeni širine = 46.5269 – stepeni dužine= 11.9303
• Ladinij: stepeni širine = 45.8193 – stepeni dužine= 10.4710
• Anisij: stepeni širine = 45.0742 – stepeni dužine= 28.8022
• Alenekij: stepeni širine = 31.9654 – stepeni dužine= 78.0246
• Induanij: stepeni širine = 31.0798 – stepeni dužine= 119.7058
• Hangsingij: stepeni širine = 31.0819 – stepeni dužine= 119.7064
• Vuhiapingij: stepeni širine = 23.6953 – stepeni dužine=109.3211
• Kapitanij: stepeni širine = 31.9091 – stepeni dužine= -104.7892
• Vordij: stepeni širine = 31.8658 – stepeni dužine= -104.8328
• Rodij: stepeni širine = 31.8767 – stepeni dužine= -104.8768
• Azelij: stepeni širine = 50.2458 – stepeni dužine= 57.8914
• Baškirij: stepeni širine = 36.7333 – stepeni dužine= -114.7778
• Vizij: stepeni širine = 24.4333 – stepeni dužine= 109.4500
• Turnezij: stepeni širine = 43.5555 – stepeni dužine= 3.3573
• Famenij: stepeni širine = 43.4613 – stepeni dužine= 3.0403
• Fraznij: stepeni širine = 43.5032 – stepeni dužine= 3.0868
• Givecij: stepeni širine = 31.2374 – stepeni dužine=-4.3541
• Ajfelij: stepeni širine = 50.1496 – stepeni dužine= 6.4716
• Emsij: stepeni širine = 39.2000 – stepeni dužine= 67.3056
• Pragij: stepeni širine = 50.0147 – stepeni dužine= 14.3726
• Lohkovij: stepeni širine = 49.8550 – stepeni dužine= 13.7920
• Pridolij: stepeni širine = 50.0277 – stepeni dužine= 14.3249
• Ludfordij: stepeni širine = 52.3592 – stepeni dužine= -2.7772
• Gorstij: stepeni širine = 52.3592 – stepeni dužine= -2.7772
• Homerij: stepeni širine = 52.6156 – stepeni dužine= -2.5647
• Šajnvudij: stepeni širine = 52.5811 – stepeni dužine= -2.6389
• Telihij: stepeni širine = 51.9700 – stepeni dužine= -3.7900
• Aeronij: stepeni širine = 52.0300 – stepeni dužine= -3.7000
• Rudanij: stepeni širine = 55.4400 – stepeni dužine= -3.2700
• Hirnantij: stepeni širine = 30.9841 – stepeni dužine=111.4197
• Katij: stepeni širine = 34.4305 – stepeni dužine= -96.0746
• Sandbij: stepeni širine = 55.7137 – stepeni dužine= 13.3255
• Darviilij: stepeni širine = 28.8539 – stepeni dužine= 118.4897
• Dapingij: stepeni širine = 30.8605 – stepeni dužine= 111.3740
• Floij: stepeni širine = 58.3589 – stepeni dužine=12.5024
• Tremadocij: stepeni širine = 49.6829 – stepeni dužine= -57.9653
• Jiangshanij: stepeni širine = 28.815967 – stepeni dužine=118.614933
• Paibij: stepeni širine = 28.3895 – stepeni dužine= 109.5257
• Guzhangij: stepeni širine = 28.7200 – stepeni dužine= 109.9647
• Drumij: stepeni širine = 39.5117 – stepeni dužine= -112.9915
• Fortunij: stepeni širine = 47.0762 – stepeni dužine= -55.8310
• Ediakarij: stepeni širine = 31.3314 – stepeni dužine= 138.6334

Prekambrijsko-kambrijska granična GSSP na Fortune Head, Newfoundlandu je tipska GSSP. Pristup je asfaltiranom cestom i postavljen je kao rezervat prirode. Iz ležišta koja su jasno pretkambrijska dostupa su ležišta koja su jasno kambrijska. Granica je postavljena pri prvom pojavljivanju složenog fosila u tragovima Treptichnus pedum, koji je pronađen širom svijeta. Za GSSP Fortune Heada malo je vjerojatno da će se oprati ili nadograditi. Bez obzira na to, Treptichnus pedum je manje nego idealan kao marker-fosil, jer se ne nalazi u svakom kambrijskom nizu, a nije sigurno da se može naći na istoj razini u svakoj izloženosti. U stvari, dalje erodirajući njegovu vrijednost kao graničnog markera, od tada je identificiran u slojevima 4 m ispod GSSP!^[5]

Međutim, nije poznat niti jedan drugi fosil koji bi bio poželjniji. Na granici kod Fortune Head-a nema kležišta sa radiometrijskim podacima, ali postoji jedan malo iznad granice u sličnim ležištima u blizini.

Nakon što je dogovorena granica GSSP-a, u geološki presjek ubacuje se „zlatni šiljak“ kako bi se označila precizna granica za buduće geologe (mada u praksi „šiljak“ ne mora biti ni zlatni ni stvarni šiljak). Prva stratigrafska granica definirana je 1977., određujući granicu silur – devon bronzanom pločom na lokalitetu zvanom Klonk, sjeveroistočno od sela Suchomasty, Češka. GSSP-ovi se ponekad nazivaju i zlatni šiljci.

Globalni standard stratigrafskih doba

Budući da definiranje GSSP-a ovisi o pronalaženju dobro sačuvanih geoloških presjeka i identificiranju ključnih događaja, ovaj zadatak postaje teži kako se ide diblje prošlost. Prije 630 miliona godina, granice u geološkoj vremenskoj skali definirane su prosto pozivanjem na fiksne datume, poznate kao "globalni standardni stratigrafski vijek".

Također pogledajte

• Fauna
• Geološka vremenska skala
• Tipski lokalitet

Reference

1. "International Chronostratigraphic Chart 2012". ICS. Pristupljeno 28. 11. 2012.
2. Remane, J.; M. G. Bassett; J. W. Cowie; K.H. Gohrbandt; H.R. Lane; O. Michelsen; Wang Naiwen (1996). "Guidelines for the establishment of global chronostratigraphic standards by the International Commission on Stratigraphy (ICS)" (PDF). Episodes. 19: 77–81. doi:10.18814/epiiugs/1996/v19i3/007.
3. "GSSP Rules". Geologic Timescale Foundation. Pristupljeno 28. 11. 2012.
4. "GSSP Table - All Periods". Geologic Timescale Foundation. Pristupljeno 29. 11. 2012.
5. Gehling, J.; Jensen, S. R.; Droser, M.; Myrow, P.; Narbonne, G. (mart 2001). "Burrowing below the basal Cambrian GSSP, Fortune Head, Newfoundland". Geological Magazine. 138 (2): 213–218. Bibcode:2001GeoM..138..213G. doi:10.1017/S001675680100509X. Arhivirano s originala, 19. 10. 2008. Pristupljeno 27. 6. 2020.

Dopunska literatura

• Hedberg, H.D., (editor), International stratigraphic guide: A guide to stratigraphic classification, terminology, and procedure, New York, John Wiley and Sons, 1976
• International Stratigraphic Chart from the International Commission on Stratigraphy
• GSSP table with pages on each ratified GSSP from the ICS Subcommission for Stratigraphic Information
• USA National Park Service
• Washington State University Arhivirano 26. 7. 2011. na Wayback Machine
• Web Geological Time Machine
• Eon or Aeon, Math Words - An alphabetical index

Vanjski linkovi

• The Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP): overview
• Chart of The Global Boundary Stratotype Sections and Points (GSSP): chart
• Table of Global Boundary Stratotype Sections and Points (GSSPs) with links to summary pages for each one: chart
• GSSPs and Continental drift 3D views
• Geotime chart displaying geologic time periods compared to the fossil record - Deals with chronology and classifications for laymen (not GSSPs)