Biomarker
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
U biomedicinskim kontekstima, biomarker ili biološki marker je mjerljivi indikator neke biološke pojave ili stanja. Biomarkeri se često mjere i procjenjuju korištenjem krvi, mokraće ili mehkih tkiva[1] da se ispitaju normalni biološki procesi, patogena promjene ili farmakološki odgovori na terapeutsku intervenciju.[2] Biomarkeri se koriste u mnogim naučnim poljima.
Digitalni biomarkeri su novo polje u nastajanju, koje uglavnom prikupljaju pametni biosenzori.[3] Do sada su se digitalni biomarkeri fokusirali na praćenje vitalnih parametara kao što su akcelerometarski podaci i otkucaji srca[4][5] ali također i govor.[6] Sve su dostupniji novi neinvazivni, molekulski digitalni biomarkeri snimljeni npr. analizom znoja na koži („sudorologija omogućena na internetu“), koja se može smatrati digitalnim biomarkerima sljedeće generacije.[7] Digitalni biomarkeri mogu se lahko podijeliti s odgovornim liječnikom, a novi pristupi dijagnostici mogu se razviti pomoću vještačke inteligencije.
Remove ads
Medicina
Biomarkeri koji se koriste u medicinskom polju, dio su relativno novog skupa kliničkih alata kategoriziranih prema njihovoj kliničkoj primjeni. Tri glavne klase su:
- molekulski biomarkeri,
- ćelijski biomarkeri ili
- biomarkeri za snimanje. Sva tri tipa biomarkera imaju kliničku ulogu u sužavanju ili usmjeravanju odluka o liječenju i prate podkategorizaciju ili prediktivnog, prognostičkog ili dijagnostičkog.
Remove ads
Etička pitanja
Godine 1997. Američki Nacionalni institut za zdravlje predložio je potrebu za smjernicama i razvojem zakona koji bi regulirali etičke dimenzije studija biomarkera.[8] Slično kao na način na koji je Projekt ljudskog genoma sarađivao sa Uredom za procjenu tehnologije, studije osjetljivosti na biomarkere trebale bi sarađivati kako bi stvorile etičke smjernice koje se mogu implementirati u osnove i zahtjeve prijedloga studija.
Osiguravanje da svi učesnici koji su uključeni u svaki korak projekta (tj. planiranje, implementacija i kompilacija rezultata) imaju zaštitu etičkih principa koji su postavljeni prije početka projekta. Ove etičke zaštite ne treba da štite samo učesnike u istraživanju, već i one koji nisu učesnici, istraživače, sponzore, regulatore i sve druge osobe ili grupe uključene u studiju.[8] Neke etičke zaštite bi mogle uključuju, ali nisu ograničeni na:[8]
- Informirani pristanak učesnika
- Pristup mogućnostima učešća neovisno o rasi, socio-ekonomskom statusu, spolu, seksualnosti, itd. (unutar raspona dozvoljenog eksperimentalnim protokolom)
- Naučni integritet
- Povjerljivost podataka (anonimnost)
- Priznanje sukoba interesa u pogledu finansiranja i sponzorstva od datih sponzora
- Transparentnost i prepoznavanje zdravstvenih i pravnih rizika uključenih u projekt
Remove ads
Biologija ćelije
U citologiji, biomarker je molekula koja omogućava otkrivanje i izolaciju određenog tipa ćelije (naprimjer, protein Oct-4 se koristi kao biomarker za identifikaciju embrionskih matičnih ćelija).[9]
U genetici, biomarker (identificiran kao genetički marker) je DNK sekvenca koja uzrokuje bolest ili je povezana sa osjetljivošću na bolest. Mogu se koristiti za kreiranje genetičkih mapa bilo kojeg organizma koji se proučava.
Primjena u hemiji, geologiji i astrobiologiji
Biomarker može biti bilo koji tip molekula koja ukazuje na postojanje, prošlost ili sadašnjost, živih organizama. U oblastima geologije i astrobiologije, biomarkeri, naspram geomarkera, takođe su poznati kao biopotpisi. Termin biomarker se takođe koristi za opisivanje biološke uključenosti u generaciju nafte. Biomarkeri su korišteni u geohemijskom istraživanju izlijevanja nafte u zaljevu San Francisco, Kalifornija 1988..[10] Od 22. do 23. aprila oko 400.000 galona sirove nafte slučajno je pušteno u Dolinu San Joaquin iz rafinerijske i proizvodne kompanije Shell Oil Company. Nafta je zahvatila mnoga okolna područja. Uzorci sirove nafte su prikupljeni u različitim regijama u kojima se ona proširila i upoređeni sa uzorcima koji nisu pušteni u pokušaj da se napravi razlika između izlivene nafte i petrogene pozadine prisutne u području izlijevanja.[10] Maseno spektriranje je izvršeno da bi se identifikovali biomarkeri i ciklični alifatski ugljikovodici unutar uzoraka. Pronađene su varijacije u koncentraciji sastojaka uzoraka sirove nafte i sedimenata.[10]
Remove ads
Ekotoksikologija
Rachel Carson, autorica knjige Silent Spring, pokrenula je pitanje upotrebe organohlornih pesticida i raspravljala o mogućim negativnim efektima koje navedeni pesticidi imaju na žive organizme.[11] Njena knjiga pokrenula je etička pitanja protiv hemijskih korporacija koje su kontrolisale opće prihvatanje uticaja pesticida na životnu sredinu, što je dovelo do potrebe za ekotoksikološkim studijama. Ekotoksikološke studije bi se mogle smatrati prekursorima studija biomarkera.[12] Biomarkeri se koriste da ukažu na izloženost ili učinak ksenobiotika koji su prisutni u okruženju i u organizmima. Biomarker može biti sama vanjska supstanca (npr. azbestne čestice ili NNK iz duhana), ili varijanta vanjske supstance koju tijelo prerađuje (metabolit) koja se obično može kvantificirati .
Remove ads
Aktivni biomonitoring
De Kock i Kramer razvili su koncept aktivnog biomonitoringa 1994. Aktivni biomonitoring je poređenje hemijskih/bioloških svojstava uzorka koji je premješten u novo okruženje koje sadrži drugačije uslove od prvobitnog okruženja.[13]
Također pogledajte
- Bioindikator
- Otkriće biomarkera
- Endofenotip
- Molekularni marker
- Testiranje pljuvačke
- Genetički markeri
- Tumorski marker
Reference
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads