Gama-aminobuterna kiselina

γ-aminobuterna kiselina – gama-aminobuterna kiselina (4-aminobutanska kiselina) skraćeno GABA – je glavni inhibicijski neurotransmiter u centralnom nervnom sistemu odraslih sisara.^[1] U toku razvoja mozga ima podražujuće djelovanje.^[2]

Gama-aminobuterna kiselia
Općenito
Hemijski spoj	Gama-aminobuterna kiselia
Druga imena	4-Aminobutanska kiselina MeSH ime: Gamma-Aminobutyric+Acid
Molekularna formula	C4H9NO2
CAS registarski broj	56-12-2
InChI	1/C4H9NO2/c5-3-1-2-4(6)7/h1-3,5H2,(H,6,7)
Osobine1
Molarna masa	103,120 g/mol
Agregatno stanje	Bijeli mikrokristalni prah
Gustoća	1,11 g/mL
Tačka topljenja	203,7
Tačka ključanja	247,9
Rastvorljivost	130 g/100 mL
1 Gdje god je moguće korištene su SI jedinice. Ako nije drugačije naznačeno, dati podaci vrijede pri standardnim uslovima.

Proizvodnja, otpuštanje, djelovanje i degradacija GABA-e na stereotipnoj GABA-ergijskoj sinapsi

Biosinteza

GABA se u organizmu sintetizira iz aminokiseline glutamata, glavnog ekscitacijskog neurotransmitera, pomoću enzima glutamat-dekarboksilaze koji kao kofaktor sadrži piridoksal-fosfat (aktivni oblik vitamina B₆).^[3][4]

Razgradnja

GABA se razgrađuje u reakciji transaminacije u kojoj se amino grupa prenosi na alfa-ketoglutarat. Reakciju katalizira enzim GABA-transaminaza. Taki nastaju glutamat i sukcinat-semialdehid koji se oksidira u sukcinat i ulazi u ciklus limunske kiseline.^[5]

GABA receptori

Postoje dva tipa GABA receptora:

• GABA_A receptori su ionotropni (receptori vezani na ionske kanale). Nalaze se na postsinapsnom neuronu pa su posrednici brze postsinapsnee inhibicije. Vezanjem GABA-e na GABA_A receptor dolazi do otvaranja ionskog kanala koji je selektivno propustan za hloridne ione. Ion Cl^– potom ulazi u postsinapsni neuron, izazivajući njegovu hiperpolarizaciju i tako smanjujući njegovu podražljivost.^[6]

GABA_A receptori su pentameri, a većinu grade tri tipa podjedinica – α, β i γ. Svaka od podjedinica može postojati u 3 do 6 podtipova, tako da postoji veliki broj različitih varijacija GABA_A receptora.

• GABA_B receptori su metabutropni (GPCR - receptori vezani za G-proteine). Smješteni su prije i poslije sinapsi i posreduju u presinapsnoj inhibiciji (zatvaraju Ca²⁺ kanale, smanjuju oslobađanje neurotransmitera) pa u postsinapsnoj inhibiciji (povećava propusnost za K⁺, K⁺ izlazi iz postsinapsnog neurona što dovodi do njegove hiperpolarizacije).

Lijekovi koji djeluju na GABAergijski sistem

Lijekovi koji pojačavaju aktivnost GABA-e općenito imaju anksiolitsko, sedativno, hipnotičko, antikonvulzivno i miorelaksirajuće djelovanje. Također mogu izazvati anterogradnu ili retrogradnu amneziju.

Takvi su:

• Ligandi GABA_A receptora
  • Agonisti/pozitivni alosterski modulatori
    • Benzodiazepini
    • Barbiturati
    • Z-lijekovi
    • Neurosteroidi
    • L-teanin (zeleni čaj)
    • Alkoholi ^[7][8][9]
    • Muscimol (halucinogeni alkaloid iz gljive muhare);
  • Antagonisti/negativni alosterski modulatori
    • Flumazenil
• Ligandi GABA_B receptora
  • Baklofen;
  • GHB ^[10]
• Inhibitori GABA-transaminaze
  • Ruzmarinska kiselina (iz matičnjaka);^[11]
  • Valproat (valerijana);
  • Vigabatrin
• Analozi GABA-e
  • Pregabalin:
  • Gabapentin^[12]