Međunarodni monetarni fond

Međunarodni monetarni fond (MMF) (na engleskom: International Monetary Fund – IMF) jest međunarodna organizacija i jedna od specijaliziranih agencija Ujedinjenih nacija koju finansira 191 zemlja članica, sa sjedištem u Washingtonu, D.C. Smatra se globalnim zajmodavcem u krajnjoj instanci nacionalnim vladama i vodećim zagovornikom stabilnosti deviznog kursa. Njegova deklarisana misija je "rad na podsticanju globalne monetarne saradnje, osiguranju finansijske stabilnosti, olakšavanju međunarodne trgovine, promovisanju visoke zaposlenosti i održivog ekonomskog rasta, te smanjenju siromaštva širom svijeta".^[5][6]

Međunarodni monetarni fond
International Monetary Fund
Sjedište MMF-a u Washingtonu
Skraćenica	MMF
Datum osnivanja	27. decembar 1945; prije 79 godina (1945-12-27)
Vrsta	Međunarodna finansijska institucija
Status	Aktivna
Cilj	Promovisanje međunarodne monetarne kooperacije, olakšavanje međunarodne trgovine, poticanje održivog ekonomskog rasta, učiniti dostupnim resurse članovima koji imaju poteškoće sa platnim bilansom
Glavno sjedište	Washington, D.C., SAD 38°53′56″N 77°2′39″W
Jezik	Engleski[1]
Generalni direktor	Kristalina Georgieva
Izvršni direktor	Gita Gopinath[2]
Glavni ekonomista	Pierre-Olivier Gourinchas[3]
Glavni organ	Upravni odbor
Budžet	$1,295 milion (2023)[4](p60)
Br. zaposlenih	3100[5]
Veb-sajt	imf.org

Osnovan u julu 1944.^[7] na konferenciji u Bretton Woodsu, prvenstveno prema idejama Harryja Dextera Whitea i Johna Maynarda Keynesa, započeo je sa 29 zemalja članica i ciljem rekonstrukcije međunarodnog monetarnog sistema nakon Drugog svjetskog rata. U svojim ranim godinama, MMF se prvenstveno fokusirao na olakšavanje fiksnih deviznih kurseva širom razvijenog svijeta.^[8] Sada igra centralnu ulogu u upravljanju teškoćama platnog bilansa i međunarodnim finansijskim krizama.^[8][9] Kroz sistem kvota, zemlje doprinose sredstvima u fond iz kojeg se mogu zaduživati ​​ako imaju problema s platnim bilansom. MMF radi na stabilizaciji i podsticanju ekonomija svojih zemalja članica korištenjem fonda, kao i drugim aktivnostima poput prikupljanja i analize ekonomske statistike i nadzora ekonomija svojih članica.^[10][11]

Trenutna generalna direktorica (MD) i predsjedavajuća MMF-a je bugarska ekonomistica Kristalina Georgieva, koja obavlja tu funkciju od 1. oktobra 2019.^[12] Indijsko-američka ekonomistica Gita Gopinath, prethodno glavna ekonomistica, imenovana je za prvu zamjenicu generalne direktorice, s efektom od 21. januara 2022.^[13] Pierre-Olivier Gourinchas imenovan je za glavnog ekonomistu 24. januara 2022.^[14]

MMF je kritikovan zbog politika koje centraliziraju ekonomsko odlučivanje, nameću uslove koji ograničavaju nacionalni suverenitet i učvršćuju utjecaj moćnih vlada na zemlje u razvoju.^[15] Kritičari tvrde da njegove intervencije često daju prioritet stabilnosti finansijskih institucija nad individualnim ekonomskim slobodama, ograničavajući sposobnost lokalnih tržišta da se sama ispravljaju i organski razvijaju.^[16][17]

Djelovanje

Ukratko, "slogan" MMF-a glasi "Pritegnite kaiš". Tri su glavna područja aktivnosti: posmatranje, finansijska i tehnička pomoć. Nadzor se sastoji od procjene propisa o novčanoj razmjeni zemalja članica s obzirom na uvjerenje kako jaka i dosljedna ekonomska politika vodi stabilnom deviznom tečaju, te pogoduje rastu i razvoju svjetske ekonomije. Financijska pomoć uključuje kredite i zajmove članicama MMF-a s platnim bilansom koja podupire politiku prilagodbe i reforme. (Podatak od 31. januara 2001. pokazuje kako MMF devedeset i jednoj zemlji daje približno 65,3 milijarde dolara kredita). Što se tiče tehničke pomoći, MMF pruža stručnu i drugu pomoć svojim članicama pri kreiranju i provođenju finansijske i monetarne politike, osnivanju institucija, dogovorima s MMF-om te statističke podatke.

Historija

MMF je osnovan na svjetskoj konferenciji o monetarnim i finansijskim problemima održanoj u Bretton Woodsu 1944. Osnovu za njegovo funkcioniranje činili su planovi sačinjeni u Velikoj Britaniji i SAD-u. Razvoj Fonda možemo pratiti kroz dva perioda:

Prvi period

U prvom periodu ciljevi MMF-a bili su sljedeći:

• Omogućiti ekspanziju uravnoteženog rasta međunarodne trgovine i time doprinijeti povećanju i održavanju visoke razine zaposlenosti i visoke razine realnog dohotka;
• Učvrstiti stabilnost deviznih tečajeva;
• Uspostaviti multilateralni sistem plaćanja tekućih transakcija;
• Na osnovu mogućnosti korištenja sredstava Fonda za korekcije platnobilančnih neravnoteža, uspostaviti povjerenje među zemljama članicama u pogledu dugoročne međunarodne monetarne stabilnosti.

Početna ili pristupna obaveza svake članice Fonda sastojala se uglavnom iz ustanovljavanja pariteta svoje valute i iz uplate odgovarajućeg iznosa financijskih sredstava. Paritet se određivao u odnosu na zlato ili u odnosu na dolar, pa se stoga ovaj sistem naziva Sistem zlatnodeviznog standarda. Eventualna promjena pariteta mogla se dogoditi samo ako se zemlja nađe u tzv. fundamentalnoj neravnoteži i uz suglasnost Fonda. Određivanje iznosa financijskih sredstava za uplatu kvote zemlje članice vršilo se proporcionalno parametrima koji reflektiraju snagu nacionalne ekonomije. Kvota se uplaćivala 25% u zlatu i 75% u domaćoj valuti.

Uskoro se javlja problem likvidnosti Fonda koji je nastao iz jednostavnog razloga tj. zbog prihvaćanja zlatno deviznog standarda kao osnovne poluge međunarodnih monetarnih relacija. Naime, američki dolar, zbog najsnažnije pozicije i najčvršćeg položaja u svjetskoj trgovini, postupno preuzima vodeću ulogu u brettonwoodskom monetarnom sistemu, te postaje glavnom rezervnom valutom zemalja članica. 60-ih godina 20. vijeka, unatoč svom posebnom položaju dolar je sve više slabio. Opadanjem vrijednosti dolara, narušava se i mehanizam međunarodnih monetarnih odnosa, te problem likvidnosti dolazi do punog izražaja. Zbog toga 28. jula 1969. godine ustanovljena je šema kreiranja novih rezervnih sredstava Specijalna prava vučenja (SPV). Ta nova sredstva zapravo se kreiraju samo knjigovodstveno među zemljama članicama.

Drugi period

Grafikon kretanja vrijednosti dolara

Drugi period započinje i traje do danas kada MMF početkom 70-ih godina 20. vijeka zapada u najveću krizu dotada. Odliv kratkoročnog dolarskog kapitala u inostranstvo, dalje održavanje visoke stope inflacije u SAD-u izazvalo je brojne spekulacije na štetu američkog dolara. Predsjednik SAD-a je 15. augusta 1971. objavio ukidanje konvertibilnosti dolara u zlato i uvođenje dodatnog poreza na sav uvoz u SAD. Tim činom je prestao funkcionirati međunarodni monetarni sistem na principima ustanovljenim u Bretton-Woodsu. Krajem 1971. godine postignut je sporazum, gdje su SAD povećale cijenu zlata za 8,57%, SR Njemačka i Japan su smanjile cijenu marke za 5% i jena za 8,5% u odnosu na zlato, dok su Velika Britanija i Francuska zadržale cijene zlata istim. Nakon toga dolazilo je do još nekoliko korekcija cijena, sve do sastanka na Jamajci 1976, gdje se MMF preobrazio u sistem valutnih područja, kao što su sistem evropskog valutnog fluktuiranja ili evropske zmije, zatim dolarsko područje, područje francuskog franka, područje britanske funte i područje SPV-a.

MMF danas

Kao i u prošlosti MMF i dalje predstavlja međudržavnu i monetarnu financijsku instituciju ali danas s gotovo univerzalnim članstvom. Njegova aktivnosti i politika provodi se na osnovu Sporazuma (Articles of Agrement) a izvršava se putem organiziranog vodstva u formi Odbora guvernera (A Board of Governors), zatim izvršnog odbora (An Executive Board) i Upravljačkog direktora (A Managing Director) s timom od oko 2000 zaposlenika.

Spisak Upavljačkih direktora MMF-a

Ovdje se nalazi spisak svih Upravljačkih direktora:

Br.	Mandat	Ime i prezime	Država
1.	6. maj 1946 – 5. maj 1951.	Camille Gutt	Belgija
2.	3. august 1951 – 3. oktobar 1956.	Ivar Rooth	Švedska
3.	21. novembar 1956 – 5. maj 1963.	Per Jacobsson	Švedska
4.	1. septembar 1963 – 31. august 1973.	Pierre-Paul Schweitzer	Francuska
5.	1. septembar 1973 – 16. juni 1978.	Johannes Witteveen	Nizozemska
6.	17. juni 1978 – 15. januar 1987.	Jacques de Larosière	Francuska
7.	16. januar 1987 – 14. februar 2000.	Michel Camdessus	Francuska
8.	1. maj 2000 – 4. mart 2004.	Horst Köhler	Njemačka
9.	7. juni 2004 – 31. oktobar 2007.	Rodrigo de Rato	Španija
10.	1. novembar 2007 – 18. maj 2011.	Dominique Strauss-Kahn	Francuska
11.	5. juli 2011 – trenutno	Christine Lagarde	Francuska

Također pogledajte

• Svjetska financijska kriza od 2007.