Mjerna jedinica

Mjerna jedinica je veličina definisana i prihvaćena dogovorom s kojom se u svrhu mjerenja uspoređuju druge istovrsne veličine. Odnos mjerene veličine i mjerne jedinice je brojevna vrijednost, a vrijednost mjerene veličine se iskazuje proizvodom brojevne vrijednosti i mjerne jedinice.

Zakonite mjerne jedinice su mjerne jedinice čija je upotreba propisana Zakonom o mjerenju.

U Bosni i Hercegovini primjenjuju se mjerne jedinice Međunarodnog sistema jedinica (SI), decimalne jedinice, iznimno dopuštene jedinice izvan SI i složene mjerne jedinice.

U većini zemalja svijeta zakoniti sistem mjernih jedinica je SI metrički sistem (internacionalni sistem, od francuskog naziva Système international). Drugi sistem, u upotebi u SAD i nekim drugim zemljama je anglosaksonski sistem mjera.

Osnovne jedinice SI sistema

Međunarodni sistem mjernih jedinica se sastoji od osnovnih jedinica koje se mogu koristiti zajedno sa odgovarajućim prefiksima. Postoji sedam osnovnih jedinica koje predstavljaju različite fizičke veličine. Iz tih osnovnih jedinica se dobijaju izvedene jedinice.

Osnovne SI jedinice

Ime	Simbol	Količina
metar	m
kilogram	kg	masa
sekunda	s	vrijeme
amper	A	električna struja
kelvin	K	temperatura
kandela	cd	intenzitet osvjetljenja
mol	mol	količina materije

Prefiks se koristi da se proizvede veći ili manji iznos originalne veličine. Određeni su tako da je sljedeći uvijek 10 puta veći (ili manji) od prethodnog.

${\displaystyle 1000^{m}}$	${\displaystyle 10^{n}}$	Prefiks
${\displaystyle 1000^{8}}$	${\displaystyle 10^{24}}$	jota
${\displaystyle 1000^{7}}$	${\displaystyle 10^{21}}$	zeta
${\displaystyle 1000^{6}}$	${\displaystyle 10^{18}}$	eksa
T${\displaystyle 1000^{5}}$	${\displaystyle 10^{15}}$	peta
${\displaystyle 1000^{4}}$	${\displaystyle 10^{12}}$	tera
${\displaystyle 1000^{3}}$	${\displaystyle 10^{9}}$	giga
${\displaystyle 1000^{2}}$	${\displaystyle 10^{6}}$	mega
${\displaystyle 1000^{1}}$	${\displaystyle 10^{3}}$	kilo
${\displaystyle {\sqrt[{3}]{1000^{2}}}}$	${\displaystyle 10^{2}}$	hekto
${\displaystyle {\sqrt[{3}]{1000}}}$	${\displaystyle 10^{0}}$	nema
${\displaystyle {\frac {1}{{\sqrt[{3}]{1000}}^{1}}}}$	${\displaystyle 10^{-1}}$	deci
${\displaystyle {\frac {1}{{\sqrt[{3}]{1000}}^{2}}}}$	${\displaystyle 10^{-2}}$	centi
${\displaystyle 1000^{0}}$	${\displaystyle 10^{0}}$	nema
${\displaystyle 1000^{-1}}$	${\displaystyle 10^{-3}}$	mili
${\displaystyle 1000^{-2}}$	${\displaystyle 10^{-6}}$	mikro
${\displaystyle 1000^{-3}}$	${\displaystyle 10^{-9}}$	nano
${\displaystyle 1000^{-4}}$	${\displaystyle 10^{-12}}$	piko
${\displaystyle 1000^{-5}}$	${\displaystyle 10^{-15}}$	femto
${\displaystyle 1000^{-6}}$	${\displaystyle 10^{-18}}$	ato
${\displaystyle 1000^{-7}}$	${\displaystyle 10^{-21}}$	zepto
${\displaystyle 1000^{-8}}$	${\displaystyle 10^{-24}}$	jokto

Metrički sistem uveden je 1795. originalno sa 6 prefiksa.

Složene mjerne jedinice

Složene mjerne jedinice su jedinice sastavljene od jedinica različitih grupa. Tako je jedinica koja se koristi za izražavanje brzine vozila kilometar na sat (oznaka km/h) sastavljena od decimalne jedinice od metra i jedinice za vrijeme sat.

Stare mjerne jedinice

Stare mjerne jedinice su pojedinačne jedinice ili njihove skupine koje su se koristile u različitim peroidima, na različitim mjestima i u različite svrhe, pa se nalaze u historijskim dokumentima, pisanoj i usmenoj književnosti. Mnoge su stare mjerne jedinice napuštene uvođenjem Metarskoga sistema (Metarska konvencija) u drugoj polovini XIX vijeka (na primjer hvat, lakat, palac, unca itd), te konačno uvođenjem Međunarodnoga sistema jedinica u drugoj polovini XX vijeka (na primjer standardna atmosfera, kilopond, konjska snaga, mikron i drugo).

Izvedene jedinice SI s posebnim nazivima i znacima

Naziv	Oznaka	Veza s drugim jedinicama SI	Veličina
bekerel	Bq	10−1	aktivnost radioaktivnog izvora
Celzijusov stepen	o C	K	Celzijusova temperatura
džul	J	N m	rad, energija, toplina
farad	F	C/v	električni kapacitet
grej	Gy	J/kg	apsorbirana doza ionizirajućeg zračenja
henri	H	Wb/A	induktivnost
herc	Hz	s−1	frekvencija
kulon	C	A s	elektricitet
luks	lx	lm/m2	osvjetljenje
lumen	lm	cd sr	svjetlosni tok
njutn	N	kg m/s2	sila
om	W	V/A	električni otpor
paskal	Pa	N/m2	pritisak
radijan	rad	1	ugao
simens	S	A/V	električna vodljivost
sivert	Sv	J/kg	ekvivalentna doza
steradijan	st	1	prostorni ugao
tesla	T	N/(A m)	magnetna indukcija
vat	W	J/s	snaga
veber	Wb	T m2	magnetni tok
volt	V	W/A	električni potencijal, napon, elektromotorna sila

Izvedene jedinice SI bez posebnih naziva i znakova

Naziv	Oznaka	Veličina
kvadratni metar	m2	površina
kubni metar	m3	zapremina
recipročni metar	m−1	valni broj
metar u sekundi	m/s	brzina
metar u sekundi na kvadrat	m/s2	ubrzanje
kilogram po kubnom metru	kg/m3	gustoća
džul po kvadratnom metru	J/m2	energijska gustoća

Također pogledajte

SI sistem

Izvor

THE INTERNATIONAL SYSTEM OF UNITS (SI) Arhivirano 3. 6. 2016. na Wayback Machine

mjerne jedinice

Nedovršeni članak Mjerna jedinica koji govori o fizici treba dopuniti. Dopunite ga prema pravilima Wikipedije.