Titov voz na Oštrelju

Titov voz na Oštrelju nalazi se na području općine Bosanski Petrovac, Bosna i Hercegovina. Proglašen je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine ^[1]

Titov voz na Oštrelju

Lokacija

Nalazi se u blizini centra naselja Oštrelj, 25–30 m desno od magistralnog puta M14.2 Bosanski Petrovac – Drvar, u blizini nekadašnjeg šumskog kolosjeka koji vodi prema Javorovoj kosi – Osječenici, uskotračne Štainbajsove željezničke pruge koja je povezivala Drvar sa Srneticom.

Historija

Za vrijeme Drugog svjetskog rata prugu na području Oštrelja koristili su partizani u nekoliko navrata. U upravi željeznica NDH u Zagrebu cijelo vrijeme je bila označena crvenom bojom – ne radi.

Boravak Tita na Oštrelju

U drugoj polovini 1942. godine, u Bosanskom Petrovcu nalazilo se rukovodstvo Narodnooslobodilačke borbe Jugoslavije:

• dio Vrhovnog štaba NOV i POJ,
• dio Centralnog komiteta KPJ i SKOJ-a,
• Odsjek za vojnopozadinske vlasti
• Ekonomski odsjek,
• Tehnički odsjek
• Sanitetski odsjek

Vrhovni štab NOVJ, sa Josipom Brozom Titom, 8. oktobra 1942. godine iz pravca Mliništa dolašao je na Oštrelj i smjestio se u kompoziciju voza od tri poštanska vagona. U jednom vagonu je bio Tito sa rukovodstvom, u drugom prateća četa (obezbjeđenje) i u trećem ekonomat.^[2] Oštrelj je tada bio u sastavu slobodne teritorije Bihaćke republike. Obuhvat Bihaćke republike zauzimao je dužinu od 250 km i širinu oko 80 do 100 km. U tom trenutku ova lokomotiva sa kompozicijom bila je jedini voz koji je saobraćao na teritoriji Evrope koja nije bila okupirana od strane Njemačke.^[3]

Zbog hladnoće, dvije nedjelje kasnije, zajedno sa Centralnim komitetom KPJ Tito se preselio u Bosanski Petrovac, zatim u Bihać, gdje je boravio u Starom gradu Ostrožcu.^[4]

Opis

Parna lokomotiva oznake znov n. 12 Maffei 2438/1904 je proizvedena u njemačkom preduzeću Krauss-Maffei 1904. godine. Lokomotiva je imala maksimalnu brzinu 25 km/h. Oznaka osovina po njemačkoj notifikaciji bila je B´Bt-n4v(12). Vozila je isključivo na Steinbeis-Šipadovim prugama.

Poštanski, dvoosovinski metalni vagon Dn 5202, u kojem je bio smješten Tito, dug je 7,90 m. Tokom Titovog boravka na Oštrelju u oktobru 1942. godine, vagon je bio podijeljen na dva dijela. U jednom dijelu nalazila se metalna peć, nepomična klupa i polica. U drugom odjeljenju nalazila se jedna šira nepomična klupa (krevet), polica, stol i četiri stolice. Poštanska kola su izvana bila obojena zelenom bojom, a iznutra obložena celuloznim papirom sive boje proizvedenim u tvornici celuloze u Drvaru. Tokom Drugog svjetskog rata ova kola sa namještajem izgorjela su.

Prilikom restauracijskih i konzervacijskih poslova izvođenih tokom 2006. i 2007. godine, voz je dobio izgled iz ratnog perioda (ćirilični natpis Proleterka, zvijezde petokraka na lokomotivi, brojčane oznake – nazivi lokomotive i vagona).

Sadašnje stanje

Voz se nalazi u dobrom stanju