Veb-sajt

Razlikovati: Veb-stranica.

Veb-sajt (veb-lokacija, veb-mjesto) (engleski: website, web site),^[1] skraćeno sajt (engleski: site),^[2] jeste skup povezanih veb-stranica tipično serviranih s jedne veb-domene. Veb-sajt je smješten (hostiran) na najmanje jednom veb-serveru, dostupan preko mreže poput interneta ili privatne LAN-mreže, a preko internetske adrese poznate kao URL. Svi javno dostupni veb-sajtovi kolektivno čine World Wide Web.

NASA-ina početna stranica

Veb-stranica je dokument, obično napisan u običnom tekstu prožet instrukcijama formatiranja koda zvanog Hypertext Markup Language ili Extended HTML (skr. HTML, XHTML). Veb-stranica može uključiti elemente iz drugih sajtova sa odgovarajućim HTML kodovima.

Veb-stranicama se pristupa i transportiraju se sa Hypertext Transfer Protocolom (HTTP), koji može opcionalno upotrijebiti enkripciju (HTTP Secure, HTTPS) da omogući sigurnost i privatnost za korisnika od sadržaja veb-stranice. Korisnička aplikacija, obično internetski preglednik, renderira sadržaj stranice prema HTML markup instrukcijama na monitoru.

Stranice na veb-sajtu mogu često biti preuzete preko jednostavnog Uniform Resource Locatora (URL), koji se zove i veb-adresa. URL-ovi stranica organiziraju stranice u hijerarhiju, iako hyperlinking između njih izražava doživljaj strukture stranice čitaocu i vodi navigaciju čitaoca sajta koja uglavnom obuhvata početnu stranicu s većinom linkova na veb-sadržaju sajta, a, dopunski, i prema linkovima "O (nama)", "Kontakt" i sl.

Neke veb-stranice zahtijevaju pretplatu za pristup nekim ili svim svojim sadržajima. Primjeri pretplate veb-sajtovima uključuju dosta poslovnih stranica, dijelova veb-stranica za novosti, akademskim sajtovima, sajtovima za igre, razmjenu datoteka, forumima, veb-mailovima, društvenim mrežama itd.

Pregled

Veb-sajtovi imaju dosta funkcija i mogu biti korišteni u različitim prilikama; veb-sajt može biti lični, komercijalni, veb-sajt vlade ili neprofitne organizacije. Veb-sajtovi mogu biti djelo pojedinca, poslovne ili druge organizacije i obično su vezani za posebnu temu ili svrhu. Svaki veb-sajt može sadržavati hiperlinkove na druge veb-sajtove, tako da razlika među pojedinačnim sajtovima, iz perspektive korisnika, može biti nejasna.

Veb-sajtovi su pisani u HTML-u ili konvertirani u njega i pristupa im se softverskim interfejsom poznatim kao user agent. Veb-stranice mogu biti prikazane na velikom rasponu računarskih i internetskih uređaja različitih veličina, uključujući desktop računare, laptope, PDA uređaje i mobitele.

Veb-sajt se hostuje na računarskom sistemu poznatom kao veb-server ili HTTP server. Ovi termini mogu označavati i softver koji se pokreće na ovim sistemima koji "dohvaća" i šalje veb-stranice kao odgovor na zahtjeve korisnika veb-sajta. Apache je najčešće korišten veb-serverski softver (prema Netcraftovim statistikama), kao i Microsoftov IIS. Neke alternative, kao Nginx, Lighttpd, Hiawatha ili Cherokee, potpuno su funkcionalne i zauzimaju malo prostora na tvrdom disku.

Statični veb-sajt

Statični veb-sajt je onaj koji ima veb-stranice pohranjene na serveru u formatu koji se šalje klijentskom internetskom pregledniku. Primarno je kodiran u HTML-u; Cascading Style Sheets (CSS) se koriste za kontroliranje izleda iza osnovnog HTML-a. Slike se često koriste za prikažu željeni izgled i kao dio glavnog sadržaja. Audio ili video mogu također biti smatrani "statičnim" sadržajem ako se pokreću automatski ili generalno nisu interaktivni.

Ovaj tip veb-sajtova često prikazuje iste informacije svim posjetiocima. Jednako kao predavanje printane brošure korisnicima ili klijentima, statični veb-sajt će generalno omogućiti konzistentne, standardne informaacije za produženi vremenski period. Iako posjednik veb-sajta može napisati novosti periodično, to je ručni proces izmjene teksta, slika i ostalog sadržaja i može zajtjevati osnovne veb-dizajnerske sposobnosti i softver. Jednostavne forme marketinških primjera veb-sajtova, poput klasičnog veb-sajta, petostranog veb-sajta ili veb-sajt brošure su često statični veb-sajtovi, jer oni predstavljaju prethodno definirane, statičke informacije korisnicima. Ovo može sadržavati informacije o kompaniji i njenim proizvodima i servisima preko teksta, slika, animacija, zvuka/videa, te navigacijskih menija.

Statični veb-sajtovi mogu biti uređeni koristeći četiri široke kategorije softvera:

• Uređivači teksta, kao što su Notepad ili TextEdit, gdje je sadržaj i HTML markup uređivan direktno unutar programa.
• WYSIWYG van-mrežni uređivači, kao što su Microsoft FrontPage i Adobe Dreamweaver (ranije poznat kao Macromedia Dreamweaver), sa kojim se sajt uređuje koristeći GUI a završni HTML kod se generiše automatski softverom za uređivanje.
• WYSIWYG uređivači na mreži koji kreiraju media rich mrežne prezentacije kao što su veb-stranice, widgeti, introi, blogovi i ostali dokumenti.
• Uređivači na bazi šablona, kao što su RapidWeaver i iWeb, koji dopuštaju korisnicima da brzo kreiraju i uploaduju veb-stranice na veb-server bez detaljnog poznavanja HTML jezika, birajući adekvatan šablon iz palete i dodavanjem slika i teksta u isti sa trendom desktop uređivaja bez direktne manipulacije HTML kodom.

Statički veb-sajtovi mogu i dalje koristiti server side includes (SSI) kao uređivačku pogodnost, poput dijeljenja opće meni trake kroz više stranica. Kako je veb-sajtovo ponašanje čitaocu i dalje statično, ovo se ne smatra dinamičnom stranicom.

Dinamični veb-sajt

Dinamički veb-sajt je onaj koji se mijenja ili uređuje često ili automatski.

Dinamičke stranice sa strane servera se generiraju "u letu" komputerskim kodom koji proizvodi HTML i CSS. Postoji širok opseg softverskih sistema, kao što su CGI, Java Servlets i Java Server Pages (JSP), Active Server Pages i ColdFusion (CFML) koji mogu generirati dinamičke veb-sisteme i dinamički sajtovi. Razni veb aplikacijski okviri i veb-šablon sistemi su dostupni za uobičajene programske jezike kao PHP, Perl, Python, te Ruby, da ih naprave bržim i lakšim za kreiranje kompleksnih dinamičkih veb-sajtova.

Sajt može prikazati trenutno stanje dijaloga između korisnika, pratiti promjenljivu situaciju, ili omogućavati informacije u nekom načinu personaliziranom zahtjevima svakog korisnika. Naprimjer, kada je početna stranica veb-sajta za vijesti zatražena, kod koji se pokreće na veb-serveru može kombinirati sačuvane HTML djeliće sa novostima dobijenih od baze podataka ili drugog veb-sajta preko RSS za proizvođenje stranice koja uključuje posljednje informacije. Dinamični sajtovi mogu biti interaktivni korištenjem HTML formi, pohranjujući i čitajući pozadi pregledničke kolačiće, ili kreiranjem serije stranica koje reflektuju prethodnu historiju klikova. Naredni primjer dinamičkog sadržaja je kada maloprodajni veb-sajt sa bazom podataka medijskih proizvoda dopušta korisnicima unošenje zahtjeva za pretragu, npr. za ključnu riječ "Beatles". U odgovoru, sadržaj veb-stranice će spontano izmijeniti način prikaza u odnosu kako je prije izgledala, te će prikazati spisak Beatlesovih proizvoda: CDovi, DVDovi i knjige.

Dinamični HTML koristi JavaScript kod za instrukcije internetskom pregledniku kako da interaktivno modificira sadržaje stranica.

Jedan način simulacije određenih tipova dinamičnih veb-sajtova prilikom izbjegavanja gubitka performansi pozivanja dinamične mašine po korisniku ili po konekciji, jeste automatsko periodično regeneriranje velikih serija statičnih stranica.

Multimedijalni i interaktivni sadržaj

Raniji veb-sajtovi su imali samo tekst, a nedugo zatim i slike. Preglednički dodaci su onda korišteni za dodavanje zvuka, videa i interaktivnosti (kao za rich Internet aplikacije koje oslikavaju kompleksnost desktop aplikacije kao što je procesor teksta). Primjeri takvih dodataka su Microsoft Silverlight, Adobe Flash, Adobe Shockwave kao i apleti napisani u programskom jeziku Java. HTML 5 sadržava odredbe za audio i video bez dodataka. JavaScript je također ugrađen u većinu modernih internetskih preglednika, te dopušta kreatorima veb-sajta slanje koda internetskom pregledniku koji nalaže kako da interaktivno izmijeni stranični sadržaj i komunicira sa veb-serverom ako je potrebno. (Preglednička unutrašnja reprezentacija sadržaja je poznata kao Document Object Model (DOM) i tehnika je poznata kao Dynamic HTML.)

Ortografija

Oblik "website" je postao najčešći termin za izgovaranje, ali "Web site" (veliko slovo) i "web site" se također mnogo koriste, iako u opadanju. Neke akademske ličnosti, neki veći izdavači knjiga, te neki rječnici i dalje koriste termin "Web site", oslikavajući izvor termina u ispravnom imenu World Wide Weba. Također, danas postoje jednake debate vezane za povezane termine kao što su web page, web server, i webcam. U bosanskom jeziku se koriste termini veb-sajt ili veb-mjesto, dok se za ostale termine koriste veb-stranica, veb-server i veb-kamera respektivno.

Među vodećim stil-vodičima, Reuters style guide,^[3] The Chicago Manual of Style,^[4] te AP Stylebook (od aprila 2010)^[5] svi preporučuju "website".

Među vodećim rječnicima i enciklopedijama, Canadian Oxford Dictionary preferira "website", a Oxford English Dictionary se opredijelio za "website" u 2004.^[6] Engleska Wikipedia također koristi termin "website", ali Encyclopædia Britannica koristi i "Web site" i "Website".^[7] Britannica-ina Merriam-Webster podružnica koristi "Web site", poznavajući "website" kao varijantu.^[8]

Među vodećim komentatorima o korištenju jezika, Garner's Modern American Usage tvrdi da je "website" standardna forma,^[9] ali Bill Walsh, iz The Washington Posta, podržava korištenje termina "Web site" u svojim knjigama i na svom web-sajtu^[10] (ipak, The Washington Post koristi pojam "website"^[11]).

Među najvećim internetsko-tehnološkm kompanijama i korporacijama, Google koristi "website",^[12] kao i Apple,^[13] ipak Microsoft koristi i "website" i "web site".^[14][15][16]

Tipovi veb-sajtova

Veb-sajtovi mogu biti podijeljeni u dvije velike kategorije - statični i interaktivni. Interaktivni sajtovi su dio Web 2.0 kategorije sajtova, te dopuštaju interaktivnost između posjedioca sajta te posjetioca istog. Statični sajtovi serviraju ili hvataju informacije, ali ne dopuštaju angažman sa publikom direktno.

Neki veb-sajtovi su informativni ili proizvedeni od entuzijasta ili za ličnu upotrebu ili zabavu. Dosta veb-sajtova teže da zarade novac, koristeći jedan ili više biznis modela, uključujući:

• Objavljivanje interesantnog sadržaja i prodaja kontekstualnog reklamiranja bilo preko direktnih prodaja ili preko reklamne mreže.
• E-commerce - proizvod ili servisi se kupuju direktno preko veb-sajta
• Reklamiranje proizvoda ili servisa dostupnih na "cigla i malter" poslovanju
• Freemium - osnovni sadržaj je dostupan besplatno, ali se premium sadržaj plaća

Postoji dosta varijanti veb-sajtova, svaka specijalizirana u posebnom tipu sadržaja ili korištenja, te oni mogu biti proizvoljno podijeljeni u bilo kojem broju načina. Nekoliko takvih podjela mogu uključivati:

Klikni "pokaži" ili "sakrij" za toggle ove tabele
Tipovi veb-sajtova	Opis	Primjeri
Affiliate	Sajt, obično sa malo stranica, čija je svrha prodaja proizvoda treće strane. Prodavač dobija proviziju zbog olakšavanje prodaje.
Affiliate Agency	Aktiviran portal koji donosi ne samo svoje prilagođene CMSnego i sindicirani sadržaj iz drugih dobavljača sadržaja uz dogovorenu naknadu. Tu su obično tri odnosna nivoa.	(npr. Commission Junction), Reklamni sajtovi (npr. eBay) i korisnici (npr. Yahoo!).
Arhivni sajt	Koristi se za očuvanje vrijednih elektronskih sadržaja kojima prijeti izumiranje. Dva primjera su: Internet Archive, koja je od 1996. godine sačuvala milijarde starih (i novih) web stranica; i Google Grupe, koja početkom 2005. godine arhivira preko 845.000.000 poruka poslatih na Usenet news / diskusije grupe.	Internet Archive, Google Groups
Malware	Lokalitet posebno stvoren da napadaju gostujuće računare na svojoj prvoj posjeti na sajtu preuzimanjem datoteke (obično trojanski konj). Ove web stranice se oslanjaju na bezazlene korisnike sa lošom zaštitom anti-virusa u računaru.
Blog (veb log)	Stranice uglavnom koje se koriste za postavljanje online dnevnika koji mogu uključivati raspravne forume (npr. bloger, Xanga). Mnogi blogeri koristiti blogove kao uređivački odjeljak novina da izraze svoje ideje o bilo čemu u rasponu od politike do religije sve do video igara za roditeljstvo, uz bilo šta između. Neki blogeri su profesionalni blogeri i oni su plaćeni za blog o određenom predmetu, a oni se obično nalaze na vijestima.	WordPress
Sajt za izgradnju brenda	Veb stranica s ciljem stvaranja doživljaja brenda online. Ovi sajtovi obično ne prodaju ništa, ali se fokusiraju na izgradnju brenda. Brand Gradilišta su najčešća za male vrijednosti, velikog obima kojima se brzo kreću robe široke potrošnje (FMCG).
Veb-sajt za zvijezde	Veb-sajt koji podatke vrti oko zvijezde. Ova mjesta mogu biti službena (odobrena od strane zvijezde) ili fan (koji vodi njegov / njen fan, navijači, bez implicitnog odobrenja).	jimcarrey.com
Crowdfunding veb-sajt	Platforma za finansiranje projekata prije kupovine proizvoda.
Klik za doniranje	Veb-sajt koji dopušta posjetiocima da doniraju novac jednostavno klikanjem na tipku ili odgovaranjem pitanja ispravno. Reklamnik obično donira u dobrotvorne svrhe za svaki ispravan odgovor.	The Hunger Site, Freerice, Ripple (dobrotvorna organizacija)
Društveni sajt	Sajt gdje ljudi jednakih interesa komuniciraju jedni s drugima, često preko dopisivanja ili preko poruka.	Myspace, Facebook, orkut, Google+
Sadržajni sajt	Sajtovi čiji je biznis kreiranje i distribucija originalnog sadržaja	(e.g., Slate, About.com).
Classified ads site	Sajtovi koji objavljuju oglase	gumtree.com, Craiglist
Korporativni sajt	Koristi se za pružanje osnovnih informacija o poslovanju, organizaciji ili uslugama.
Stranice za upoznavanje	Lokalitet gdje korisnici mogu pronaći druge samce u potrazi za dugom vezom opsega, upoznavanju, ili prijateljstvom. Mnogi od njih su platiti po uslugama, ali postoje mnogi besplatni ili djelomično slobodni dating web sajtovi. Većina dating veb-sajtova danas imaju funkcionalnost veb-sajtova za društveno umrežavanje.	eHarmony, Match.com,
E-prodaja	Sajt koji nudi dobra i servise za internetsko prodavanje i dopuštanje mrežnih transakcija za takve prodaje.	Amazon.com
Internetski forum	Sajt gdje ljudi diskutuju razne teme.
Galerija	Veb-sajt dizajniran namjenski za korištenje kao galerija, može biti umjetnička galerija ili fotogalerija te komercijalne ili nekomercijalne prirode.
Sajt vlade	Veb-sajt kojeg je napravila lokalna, državna, ministarska ili nacionalna vlada zemlje. Često ovi sajtovi operiraju veb-sajtovima koji teže informisati turiste ili podržati turizam.	Naprimjer, Richmond.com je geodomena za Richmond, Virginia.
Gripe site	Sajt posvećen kritikovanju osobe, mjesta, korporacije, vlade, ili institucije.
Gaming i gambling sajtovi	Sajt koji dopušta korisnicima igranje internetskih igara. Neke dopuštaju ljudima klađenje online.
Sajt za humor	Satire, parodije ili nešto slično što postoji za uveseljavanje.
Informacijski sajt	Većina veb-sajtova mogu se uvrstiti u ovaj tip veb-sajta donekle mnogi od njih nisu nužno u komercijalne svrhe	RateMyProfessors.com, besplatni internetski rječnik i enciklopedija. Većina vlada, edukacijskih i neprofitnih institucija imaju informativni sajt.
Sajt za dijeljenje medija	Sajt koji dopušta korisnicima dodavanje i prikaz medija kao što su slike, muzika i video sadržaji	Flickr, YouTube, Google Videos
"Ogledalo"	Sajt koji je replikacija nekog drugog sajta. Ovaj tip veb-sajtova se koristi kao odgovor šiljcima u korisničkim posjetama. "Ogledalo" sajtovi se najčešće koriste za omogućavanje višestrukih izvora iste informacije, te su djelomične vrijednosti kao način omogućavanja pouzdanog pristupa za velika preuzimanja.
Mikroblog sajt	Kratak i jednostavan oblik mikrobloginga. Mikrobologovi su ograničeni na određene količine znakova i rade jednako kao pisanje statusa na Facebooku.	Twitter
Novosti	Jednako kao informativni sajt, ali posvećen za nanošenje vijesti, politike i komentare.	cnn.com
Personalni sajt	Veb-sajtovi o osobi ili manjoj grupi (kao što je porodica) koji sadrže informacije ili bilo koji sadržaj koji osoba želi da unese. Takvi osobni sajtovi su različiti od sajtova za zvijezde, koji mogu biti slupi i biti pokrenuti od strane publiciste ili agencije.
Phishing sajt	Veb-sajt kreiran da prevarom stječe osjetljive informacije, poput lozinki i detalja kreditne kartice, maskiranjem sebe kao povjerljive osobe ili biznisa (npr. PayPal) u elektronskoj formi (see Phishing).
p2p/Torrents website	Veb-sajtovi koji indeksiraju torrent datoteke. Ovaj tip veb-sajtova je različit od Bit torrent programa koji je obično samostalan softver.	Mininova, The Pirate Bay, IsoHunt
Politički veb-sajt	Sajt na kojem ljudi mogu izražavati političke stavove, pokazati politički humor, kampanje za izbore, ili prikazati informacije o određenim političkim partijama ili ideologiji.
Porno sajt	Sajt koji prikazuje seksualno eksplicitni sadržaj.
Sajt sa pitanjima i odgovorima	Sajt na kojem ljudi mogu postavljati pitanja i dobijati odgovore.	Yahoo! Answers, Stack Exchange Network (uklj. Stack Overflow)
Religijski sajt	Sajt na kojem ljudi mogu reklamirati mjesto obožavnja, ili obezbijediti inspiraciju ili tražiti ohrabrenje od vjere ili sljedbenika te vjere.
Pregledni sajt	Sajt na kojem ljudi mogu postavljati osvrt za proizvode ili usluge.	Yelp, Rotten Tomatoes
Školska stranica	Sajt na kojem učitelji, studenti, ili administratori mogu postavljati informacije o trenutnim događajima na kojima se uključuje njihova škola. SAD-ove osnovne i srednje škole koriste websajtove sa k12 u URL-u.
Scraper site	Sajt koji uveliko duplicira bez dozvole sadržaj druge stranice, bez stvarnog pretvaranja da je to ta stranica, u cilju da zabilježi nešto prometa od te stranice (posebno od internet pretraživača) i profitira od reklamiranja ili na druge načine.
Internet pretraživač	Veb-sajt koji indeksira materijale na internetu ili na intranetu (i kasnije na tradicionalnim medijima kao što su knjige i novine) i omogućava linkove prema tim informacijama kao odgovor na zahtjev.	Google Search, Bing, GoodSearch, DuckDuckGo
"Šok-sajt"	Uključuje slike ili druge materijale koji teže da budu uvredljivi većini gledalaca	Goatse.cx, rotten.com
Showcase site	Veb-portali korišteni od individualaca i organizacija da prikažu stvari od interesa ili vrijednosti.
Društveni bookmarking	Sajt gdje korisnici dijele druge sadržaje sa Interneta i ocjenjuju i komentarišu sadržaj.	StumbleUpon, Digg, Total Knowledge
Warez	Sajt dizajniran da drži ili linkuje na materijale poput muzike, filmova i softvera za preuzimanje preko interneta.
Veb-mail	Sajt koji omogućava internetski email servis.	Hotmail, Gmail, Yahoo!
Veb portal	Sajt koji omogućava početnu tačku prema drugim resursima na Internetu ili intranetu.	msn.com, msnbc.com, yahoo
Wiki sajt	Sajt koji korisnici udruženo koriste za izmjenu uređaja.	Wikipedia, WikiHow, Wikia

Neki veb-sajtovi se mogu grupisati u jedan ili više ovih kategorija. Naprimjer, biznis veb-sajt može promovirati proizvode tog biznisa, ali može i čuvati informativne dokumente, kao što su telefonski imenici. Postoji veliki broj podkategorija ovih napisanih iznad. Naprimjer, porno-sajt je poseban tip e-commerce sajta ili biznis-sajta (tj. pokušava prodati članstvo za pristup sajtu) ili imati mogućnosti društvene mreže. Stranica za fanove može biti posveta od vlasnika određenoj poznatoj osobi - "zvijezdi".

Veb-sajtovi su ograničeni arhitektonskim granicama (npr. moć računanja posvećen veb-sajtu). Veoma veliki veb-sajtovi, poput Facebooka, Yahoo!-a, Microsofta, i Googlea drže veliki broj servera i opreme za balans opterećenja kao što je Cisco Content Services switchevi za distribuciju opterećenja posejtilaca preko više kompjutera na više lokacija. Od rane 2011, Facebook je uposlio 9 podatkovnih centara sa cca. 63,000 servera.

U februaru 2009, Netcraft, Internet monitoring kompanija koja je pratila rast mreže od 1995, izjavila je da je postojalo 215,675,903 veb-sajtova sa imenima domena i sadržajem na njima u 2009, poredeći sa samo 19.732 veb-sajtova u augustu 1995.^[17]

Nagrade

Webby Awards, Favourite Website Awards, Interactive Media Awards i WebAwards su poznate organizacije za nagrade koje prepoznaju svjetske najbolje veb-sajtove.

Također pogledajte

• Veb dizajn
• World Wide Web Consortium (Web standards)