Хахад дамжуулагша
From Wikipedia, the free encyclopedia
Хахад дамжуулагша (ᠬᠠᠭᠠᠰ ᠳᠠᠮᠵᠢᠭᠤᠯᠤᠭᠴᠢ; ХД тэмдэглэгдэһэн) — сахилгаан гүйдэл һайн дамжуулдаг дамжуулагша ба сахилгаан дамжуулдаггүй тусгаарлагша хоёрой дундаха һаармаг шэнжэ шанарые үзүүлдэг материал юм. Хахад дамжуулагшын сахилгаан дамжуулха шадабаринь оршоной сахилгаан орон болон дулаанай хэмһээ шалтагаалжа өөршэлэгдэжэ байдаг. Энэ хомор шэнжэ шанарынь мүнөөнэй сахилгаан түхеэрэмжэдэ шухала хэрэгсээтэй болоод диод, транзистор зэргэ электроникын һуури элемэнтнүүдынь үүн дээрэ үндэһэлэгдэһэн болоно.[1]
Металл дамжуулагшада электронэй урасхал дангаараа сахилгаан дамжалжуулдаг бол, хахад дамжуулагшын хубида элелектронһоо гадна эергэ сэнэгтэй "нүхэн"эй урасхалшье гэһэн сахилгаан дамжуулалтанда оролсоно. Нүхэниинь электронтой адли бэетэ зүйл бэшэ юм. Юрэнхыдөө бол хаа нэгэ газарһаа электрон ниидэн одоход орондонь үлэхэ эергэ сэнэгтэй хооһон орон зайе нүхэн гэжэ хэлэжэ байгаа юм. Нүхэниинь электронтой адли, хахад дамжуулагша дундуур сүлөөтэй хүдэлхэ боломжотой тула нүхэнэй урасхалынь эергэ сэнэгтэй сахилгаан урасхалые бии болгоно.
Хахад дамжуулагшын гол түүхэй эдынь сахюур ба түүнһээ гадна германи болон бусад олон түрэлэй ниилмэл материалнуудаар хэгдэдэг.