Вирус

Вирус (лата: virus — «хорон»^[2]) — имагтал амиды эсүүдэй дотор үрэжэжэ шададаг эсгүй халдабаритай агент. Вирусууд ургамалнууд ба амитадһаа нян ба архейнүүд хүрэтэр бүхы түрэлэй бэе махабадые диилэдэг^[3] (нянгые халдабарилдаг вирус бактериофаг гэнэ). Гансал ондоо вирусуудые халбарилан реплицировалжа шададаг вирусууд баһал олдобо (дахуул-вирусууд).

Вирус Оршон байһан саг: Архей - мүнөө хүрэтэр
Ротавирус
Биологиин классификаци
Аймаг: Вирус (Virus)
Ангилал
Caudovirales (3 бүлэнүүд) Herpesvirales (3 бүлэнүүд) Ligamenvirales (2 бүлэнүүд) Mononegavirales (8 семейств) Nidovirales (4 бүлэнүүд) Picornavirales (5 семейств) Tymovirales (4 бүлэнүүд) 80 бүлэнүүд ангилал тодорхойгүй, эдэ бүлэнүүд оршоной зэргэнүүдтэ ороногүй[1]

1892 ондо Дмитрий Ивановскийн хэблэһэн тамхи ургамалай нян буса патоген тухай публикаци болон 1898 ондо Мартин Бейеринкын тамхиин мозаикатай вирусые нээһэнэй үеһөө[4] сая сая зүйлнүдэй вирусуудһаа 5 мянган зүйлэй вирусууд тодорхойлон бэшэгдэһэн байна.[5]^[4] Дэлхэйн экосистемэ бүридэ вирусууд байдаг ушарһаа вирусууд эгээн тарааһан биологиин түхэл юм^[5][6]. Микробиологиин һалбари болохо вирусологи вирусуудые шудалдаг.

Вирусай бөөмүүд (вирионууд) хоёр-гурбан компонентуудһаа бүридэнэ: ДНХ гү, али РНХ-эй хэлбэриин генетикын материал (жээшэнь, зарим мимивирусууд хоёр түрэлэй молекулэнүүдтэ); молекулые халхалагша уураг бүрхөөлтэтэй (капсида), защищающей эти молекулы, заримдаа мүн липидай бүрхөөлтэтэй. Капсидаар вирусууд вирус хэлбэритэй халдабаритай нуклеинай хүшэл болохо вироидуудһаа илгарна.